درمان زردی نوزاد یکی از مهم ترین چالش های والدین بعد از تولد فرزندشان است. زردی در بین نوزادان بسیار شایع است، اما باید سریعا به درمان آن پرداخت.
زردی نوزادان چیست؟
زردی نوزاد تازه متولد شده شامل زردی پوست و چشم کودک است. زردی نوزاد تازه متولد شده بسیار شایع است و نیاز به درمان زردی نوزاد در منزل و اجاره دستگاه زردی نوزاد دارد و هنگامی ممکن است رخ دهد که سطح بیلی روبین در نوزادان زیاد باشد، رنگ دانه زرد که در هنگام تجزیه طبیعی گلبول های قرمز تولید می شود.
در نوزادان بزرگتر و بزرگسالان، کبد بیلی روبین را تجزیه می کند و سپس آن را از طریق دستگاه گوارش دفع می کند. با این حال، کبد هنوز در حال رشد یک نوزاد ممکن است به اندازه کافی بالغ نباشد تا بیلی روبین را از بین ببرد.
خبر خوب این است که در اکثر موارد، زردی نوزاد تازه متولد شده با رشد کبد کودک و شروع تغذیه، خود به خود از بین می رود که به دفع بیلی روبین از بدن کمک می کند.
در بیشتر موارد، زردی طی 2 تا 3 هفته از بین می رود. زردی که بیش از 3 هفته ادامه یابد ممکن است علامت یک بیماری زمینه ای باشد.
علاوه بر این، مقادیر بالای بیلی روبین می تواند کودک را در معرض خطر ناشنوایی، فلج مغزی یا سایر اشکال آسیب مغزی قرار دهد.
آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه می کند که همه نوزادان تازه متولد شده قبل از ترخیص از بیمارستان و نیز هنگامی که کودک بین 3 تا 5 روزه است از نظر زردی مورد معاینه قرار گیرند.
چه عواملی باعث زردی نوزاد می شود؟
نوزادانی که بیشترین خطر ابتلا به زردی نوزاد را دارند:
- نوزادان نارس (نوزادانی که قبل از هفته 37 بارداری متولد شده اند)
- نوزادانی که به اندازه کافی شیر مادر یا شیرخشک دریافت نمی کنند، به این دلیل که مشکل تغذیه دارند یا مادر آنها هنوز شیر دارد.
- نوزادانی که گروه خونی آنها با گروه خونی مادرشان سازگار نیست
در نوزادی که گروه خونی آن با مادر سازگار نیست، می تواند آنتی بادی هایی ایجاد شود که سلول های قرمز خون آنها را از بین ببرد و باعث افزایش ناگهانی سطح بیلی روبین شود.
سایر دلایل زردی نوزادان عبارتند از:
- کبودی هنگام تولد یا دیگر خونریزی های داخلی
- مشکلات کبد
- عفونت
- کمبود آنزیم
- ناهنجاری در گلبول های قرمز کودک
پیشگیری از زردی نوزاد
هیچ راهی واقعی برای جلوگیری از زردی نوزاد وجود ندارد. در دوران بارداری می توانید گروه خونی خود را آزمایش کنید.
پس از تولد، در صورت لزوم، گروه خونی کودک آزمایش می شود تا احتمال ناسازگاری گروه خونی که منجر به زردی نوزاد می شود را رد کند. اگر کودک شما زردی دارد، روش هایی وجود دارد که می توانید از شدیدتر شدن آن جلوگیری کنید:
- اطمینان حاصل کنید که کودک شما از شیر مادر به اندازه کافی تغذیه می کند. تغذیه کودک با 8 تا 12 بار در روز در طی چند روز اول، کمبود آب در بدن کودک را تضمین می کند که به بیلی روبین کمک می کند تا سریعتر از بدن دفع شود.
- اگر به نوزاد خود شیر نمی دهید، برای هفته اول هر 2 تا 3 ساعت 1 تا 2 اونس شیرخشک به کودک بدهید. نوزادان نارس یا کوچکتر ممکن است مقادیر کمتری از شیرخشک مصرف کنند، همچنین نوزادانی که شیر مادر نیز دریافت می کنند. اگر نگران هستید که میزان مصرف شیر خشک کودک شما کم یا زیاد است یا حداقل 8 بار در 24 ساعت غذا نمی خورد، با پزشک صحبت کنید.
علائم زردی نوزاد
اولین علامت زردی پوست و چشم کودک است. زردی ممکن است طی 2 تا 4 روز پس از تولد شروع شود و قبل از پخش شدن در پایین بدن، در صورت شروع شود.
سطح بیلی روبین معمولاً بین 3 تا 7 روز پس از تولد به اوج خود می رسد.
اگر انگشتی که به آرامی روی پوست کودک فشار داده شود باعث زرد شدن آن ناحیه از پوست شود، احتمالاً نشانه زردی است.
نحوه تشخیص زردی نوزاد
- بیمارستان حداکثر پس از 72 ساعت بعد از زایمان، بیشتر مادران و نوزادان را ترخیص می کند. برای والدین بسیار مهم است که چند روز پس از تولد نوزادان خود را برای معاینه بیاورند زیرا سطح بیلی روبین بین 3 تا 7 روز پس از تولد به اوج خود می رسد.
- یک رنگ زرد واضح، زردی نوزاد را تأیید می کند، اما ممکن است برای تعیین شدت زردی آزمایشات دیگری لازم باشد.
- نوزادانی که در 24 ساعت اول زندگی خود دچار زردی می شوند، باید بیلی روبین را بلافاصله اندازه گیری کنند که این کار یا از طریق آزمایش پوست یا آزمایش خون انجام می شود.
- برای بررسی اینکه آیا زردی نوزاد به دلیل یک بیماری زمینه ای است، ممکن است نیاز به آزمایش های دیگری باشد. این آزمایش ها ممکن است شامل شمارش کامل خون (CBC)، گروه خون و ناسازگاری فاکتور رزوس (Rh) باشد.
- علاوه بر این، ممکن است تست کومبس برای بررسی افزایش تجزیه سلول های قرمز خون انجام شود.
درمان زردی نوزاد در منزل
زردی خفیف معمولاً با بالغ شدن کبد کودک به خودی خود برطرف می شود. تغذیه مکرر (بین 8 تا 12 بار در روز) به نوزادان کمک می کند تا بیلی روبین را از بدن خود دفع کنند.
زردی شدیدتر ممکن است به سایر روش های درمانی نیاز داشته باشد. فتوتراپی یک روش معمول و بسیار موثر در درمان است که با استفاده از نور، بیلی روبین را در بدن کودک تجزیه می کند.
در فتوتراپی، کودک روی تخت مخصوص زیر نور طیف آبی قرار می گیرد در حالی که فقط پوشک و عینک محافظ مخصوص می پوشد. یک پتوی فیبر نوری نیز ممکن است در زیر کودک قرار گیرد.
در موارد بسیار شدید، ممکن است انتقال خون لازم باشد که در آن کودک مقادیر کمی خون از اهدا کننده یا بانک خون دریافت می کند.
این خون جایگزین خون آسیب دیده کودک با سلول های قرمز سالم است. این امر همچنین باعث افزایش تعداد گلبول های قرمز کودک و کاهش سطح بیلی روبین می شود.
فوتوتراپی چیست
فوتوتراپی نوعی روش درمانی است که شامل قرار گرفتن در معرض نور فلورسنت و یا دیگر منابع نور مانند نور هالوژن، نور خورشید و نور ال‌ئی‌دی به منظور درمان بیماری های خاص است.
انواع مختلفی از فتوتراپی وجود دارد و همچنین تکنیک مورد استفاده توسط پزشک به عارضه ای که قرار است تحت درمان قرار گیرد بستگی دارد.
فوتوتراپی همچنین به نور درمانی و یا هلیوتراپی نیز معروف است.
فتوتراپی نوزاد در منزل
از فتوتراپی برای بیش از شش دهه برای درمان یرقان یا زردی استفاده شده است (زرد شدن پوست، چشم ها و بافت های بدن کودک در نتیجه بیلی روبین اضافی). در این حالت، از فتوتراپی برای کاهش میزان بیلی روبین کودک استفاده می شود. نحوه مراقبت از کودک حین فتوتراپی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
بیلی روبین نور را جذب می کند که منجر به تجزیه بیلی روبین به موادی می شود که بدن کودک قادر به تجزیه و دفع آنها است.
دو روش عمده وجود دارد که نوزادان مبتلا به زردی با فتوتراپی درمان می شوند. روش معمول پوشاندن چشمان کودک و قرار دادن آنها در زیر نورهای لامپ هالوژن یا چراغهای فلورسنت است.
برای نوزادانی که زودرس به دنیا می آیند یا قبلاً تحت درمان با چراغ های معمولی قرار گرفته اند، ممکن است از “پتوی فوتوتراپی” یا بیلی بلنکت استفاده شود. این بالشها همچنین به عنوان پتوهای فیبروپتیک شناخته می شوند، با کابلهای فیبر نوری که نور آبی را بر روی کمر و بدن کودک می تابانند.
همچنین از لوله های کم نور و لامپ های فلورسنت و LED های آبی برای درمان فتوتراپی در نوزادان استفاده می شود. آنها می توانند در نزدیکی بدن نوزادان نگهداری شوند زیرا گرمای زیادی تولید نمی کنند.
فتوتراپی به منظور درمان یرقان و زردی از نظر پزشکی بسیار بی خطر تلقی می شود. با این حال، عوارض جانبی کوتاه مدت آن شامل اسهال، بثورات، گرمای بیش از حد و از بین رفتن آب بدن است.
تغذیه مادر برای درمان زردی نوزاد باید چگونه باشد؟
مادرانی که به نوزاد خود شیر می‌دهند و از شیر خشک برای تغذیه استفاده نمی‌کنند باید نکات مهمی را در تغذیه‌ی خود رعایت کنند. زیرا غذایی که مادران می‌خورند از طریق شیر به نوزاد منتقل می‌شود و درصورتی‌که جزو مواد غذایی مضر باشد باعث تشدید زردی نوزاد می‌شود.
- افزایش وعده‌های شیردهی
نوزادان در چند روز اول تولد باید به طور طبیعی ۸ تا ۱۲ بار از شیر مادر تغذیه کنند. اگر تعداد دفعات شیردهی از این مقدار کمتر باشد میزان بیلی‌روبین خون افزایش پیدا می‌کند و زردی نوزاد تشدید می‌شود. پس یکی از توصیه‌های مهم به مادران شیرده این است که تعداد دفعات شیردهی را افزیش دهند که با افزایش ادرار و مدفوع بیلی‌روبین از بدن نوزاد دفع شود.
- استفاده از عرقیجات گیاهی
مادران شیرده که نوزادشان زردی دارد باید به صورت روزانه چند مرتبه عرق کاسنی، عرق شاه‌تره یا عرق بید بخورند. در هر بار استفاده خوردن یک استکان عرقیجات کافی است.
- خوردن شیر خشت و ترنجبین
برخی از افراد معتقدند شیر خشت و ترنجبین برای نوزاد مضر است به همین دلیل توصیه می‌کنند مادران شیرده از آن استفاده کنند تا از طریق شیر به نوزاد برسد. برای استفاده باید کمی از آن را داخل آب جوش حل کنید و بعد از صاف کردن بخورید.
- استفاده از خوراکی‌های با طبع سرد
مادران شیرده باید خوراکی‌های با طبع سرد را بیشتر مصرف کنند. خوراکی‌های با طبع سرد شامل هندوانه، خرفه، سوپ جو، آش، خیار، آب زرشک طبیعی است. البته نباید در مصرف سردی زیاده روی شود زیرا ممکن است موجب ایجاد حالت‌هایی مانند احساس سرما در بدن، بی‌حالی و خواب آلودگی، نفخ معده، رنگ پریدگی می‌شود.
- پرهیز از مصرف ادویه و غذاهای با طبع گرم
زمان مراجعه به پزشک
در بیشتر موارد زردی طبیعی است، اما گاهی اوقات زردی می تواند نشان دهنده یک بیماری پزشکی زمینه ای باشد. زردی شدید همچنین خطر حرکت بیلی روبین به مغز را افزایش می دهد که می تواند باعث آسیب دائمی مغز شود.
در صورت مشاهده علائم زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- زردی گسترش یابد یا شدیدتر شود.
- تب در کودک بیش از 100 درجه فارنهایت (38 درجه سانتیگراد)
- رنگ زرد کودک عمیق تر شود.
- کودک تغذیه ضعیفی دارد، بی حال به نظر می رسد و گریه های شدید دارد.
