نحوه افزایش قاطعیت در روابط کاری و اجتماعی میتواند اعتماد از دست رفته شما را بازگرداند و موقعیت شما در روابط اجتماعی و کاری را ارتقا بخشد.
نحوه افزایش قاطعیت در روابط اجتماعی و کاری
آیا میتوانید از راننده تاکسی بخواهید که رادیو را خاموش کند؟ آیا میتوانید غذای نامناسبی را که از بیرون تهیه کرده‌اید برگردانید؟ آیا میتوانید از همسایه طبقه بالا بخواهید سکوت و آرامش را رعایت کنید؟ اگر میتوانید لازم نیست ادامه این مطلب را بخوانید! شما فرد قاطعی هستید! ولی اگر نمی‌توانید این متن برای شما نوشته شده است!
آیا میتوانید بدون خرید از مغازه‌ای پول خرد کنید؟ آیا میتوانید در مترو به یک فال‌فروش «نه» بگویید؟ آیا میتوانید جنس خریداری شده معیوب را بازگردانید؟ آیا میتوانید از راننده تاکسی بخواهید که رادیو را خاموش کند چون مزاحم مطالعه شماست؟ آیا میتوانید غذای نامناسبی را که از بیرون تهیه کرده‌اید برگردانید؟ آیا میتوانید کار عملی دانشجویی را که یک کپی بیش نیست برگردانید؟ آیا میتوانید همسایه طبقه بالا را به رعایت سکوت و آرامش دعوت کنید؟ اگر میتوانید لازم نیست ادامه این مطلب را بخوانید! شما فرد قاطعی هستید! ولی اگر نمی‌توانید این متن برای شما نوشته شده است! در ادامه جزئیات بیشتر همراه پارس مگ باشید.
نحوه افزایش قاطعیت یا مهارت ابراز وجود یا جرأت‌ورزی یک مهارت ارتباطی و مربوط به روابط بین‌فردی است. اگرچه ابراز وجود همیشه به تأمین خواسته‌های شما منجر نخواهد شد اما باعث احساس خوبی نسبت به خودتان می‌شود که برای سلامت جسم و روان اهمیت بسزایی دارد. از طرفی ارتباط ناموثر عامل تنهایی، مشکلات خانوادگی، عدم صلاحیت و نارضایتی شغلی، فشارهای روانی، بیماری جسمی و حتی مرگ است!
نحوه افزایش قاطعیت
نحوه افزایش قاطعیت قاطعیت یعنی حمایت‌کردن از حق و عقیده خود بدون اینکه به حق و عقیده دیگران تجاوزی شود. ژوزف ولپی مبدع ابراز وجود آن را این‌گونه تعریف میکند: ابراز مناسب هرگونه احساسی نسبت به طرف مقابل بدون احساس اضطراب. بنابراین، افرادی که در موقعیتهای می‌ان‌فردی منفعل یا پرخاشگر هستند موردهای مناسبی برای جرأت‌آموزی تلقی می‌شوند. جرأت‌آموزی برای اغلب اضطراب‌های مربوط به تعامل‌های میان فردی یک درمان انتخابی محسوب می‌شود. در یک کلام، ابراز وجود، مخالف سبک زندگی روان‌رنجور است چون کسانی‌که دچار کسالت روانی هستند همیشه از زیادی نیروهای بازدارنده رنج می‌برند. به عبارتی، فرد غیرقاطع چون در عمل، خودش نیست مضطرب است.
وقتی آنچه را درست میدانید انجام نمی‌دهید، به خود شک خواهید کرد و اعتماد به نفس خود را از دست خواهید داد و هنگامی که برای رسیدن به آنچه که میخواهد تلاش نمیکنید عزت نفس خود را از دست می‌دهید و در نتیجه احساس حقارت خواهید کرد. البته قاطع‌بودن کار آسانی نیست.
در برخی موقعیت‌ها بر سر حرف خود ایستادن و رفتار قاطع داشتن میتواند خطرناک باشد. برای مثال، وقتی که با یک زورگیر مواجه می‌شوید! به‌علاوه، رفتار قاطع در برخی فرهنگ‌ها، به‌ویژه برای زنان متداول نیست اما با این وجود رفتار قاطع اغلب نتایج مثبتی دارد. تعریف قاطعیت این است که رفتار متناسب باشد.
به‌طور خلاصه رفتار بین‌فردی به سه دسته تقسیم می‌شود:
رفتار انفعالی:
یعنی ابراز نکردن نیاز و احساسات خود یا ابراز آنها به نحوی بسیار ضعیف به‌طوری‌که دیده و درک نمی‌شوند.
رفتار تهاجمی:
خواستن چیزی یا بیان احساس به شیوه‌ای که با تهدید یا تمسخر یا تحقیر همراه است و موجب رنجش دیگران می‌شود.
رفتار قاطع:
ابراز درخواست و احساس خود به نحوی صادقانه و احترام‌آمیز که به حقوق دیگران نیز تخطی نکرده یا افراد را خوار و خفیف نمی‌کند. قاطع بودن همانند دو روی یک سکه است؛ یک روی آن درخواست‌کردن چیزی است که میخواهید و روی دیگر آن امتناع از انجام آنچه که نمی‌خواهید. برای داشتن رفتار قاطع باید آنچه میخواهید را «به روشنی» بیان کنید، از حق خود برای داشتن آنچه که میخواهید دفاع کنید، احساس خود را به زبان بیاورید، از انجام کاری که به نفع شما نیست امتناع کنید و در عین حال به طرف مقابل خود احترام بگذارید.
نحوه افزایش قاطعیت و آموزش ابراز وجود، اغلب فرد را مجبور به ارزیابی مجدد ارزش‌های اساسی زندگی خود می‌سازد. برای یادگیری ابراز وجود میتوانید از یک روان‌شناس، دوره‌های آموزش ارتباط موثر و کتاب‌هایی که در این زمینه وجود دارد، بهره‌ببرید اما در اینجا چند توصیه برای تمرین ابراز وجود مطرح می‌شود:
در ابتدا مطمئن شوید برای مسائل واقعی به ابراز وجود می‌پردازید. به‌علاوه، اول مطمئن شوید که چه میخواهید بگویید: «بله» یا «نه»؟ اگر میخواهید «نه» بگویید ابتدا کلمه «نه» را گفته سپس دلایل خود را توضیح دهید. برای این کار از عباراتی با ضمیر «من» استفاده کنید و به جای سرزنش یا محکوم‌کردن طرف مقابل به مطرح‌کردن موضوع بپردازید تا جایی که میتوانید پاسخ کوتاهی داده و از دادن توضیحات طولانی و آوردن دلایل زیاد خودداری کنید.
سعی کنید حرکات غیرکلامیتان با پیامی که می‌فرستید همخوانی داشته باشد. درخواست خود را به‌صورت واضح و مستقیم بیان کنید. همواره به‌خاطر داشته باشید که پرخاشگری عملی علیه دیگران بوده، اما ابراز وجود ایستادگی مناسب برای حقوق خودتان است.اگر در زمینه‌ای نمی‌توانید ابراز وجود کنید؛ روشی را که در زمینه‌های دیگر موجب موفقیت شما شده در این مورد به‌کار بگیرید و تمرین کنید در امور غیرمهم حرفتان را بزنید.
عمل کنید! همین که اعمال شما تغییر کند احساسات و افکار شما نیز تغییر خواهد کرد و به یاد داشته باشید که توانایی ابراز وجود یک حالت دایمی نیست. همان‌طور که شما تغییر میکنید اوضاع زندگی نیز تغییر میکند و با مسائل جدیدی برخورد میکنید پس مهارت‌های جدیدی لازم دارید. برای مثال، رفتار، رفتار می‌آفریند. یعنی، تقریبا هر پیام ابراز وجود به‌عنوان یک حمله تجربه می‌شود و در پاسخ به آن نیز تقریبا همیشه یک حمله متقابل صورت می‌گیرد! هنگام مواجهه با این رفتار قابل پیش‌بینی دیگران، میتوانید با کمک فرآیند ابراز وجود به موفقیت‌های زیادی دست پیدا کنید. برای این کار شما باید حقوق خود را بشناسید و برای به دست آوردن آنها ایستادگی کنید.
همیشه پنج حق اساسی برای نحوه افزایش قاطعیت وجود دارد:
- ١- تا زمانی که مزاحم کسی نباشید حق انجام هر کاری را دارید.
- ٢- حق دارید ارزش و مقام خود را با ابراز وجود حفظ کنید.
- ٣- حق دارید از دیگران تقاضا کنید و آنها نیز حق دارند به شما بگویند نه!
- ۴- باید بدانید که در رابطه با دیگران مرزهایی وجود دارد که حقوق افراد در آنها کاملا مشخص نیست اما شما همیشه این حق را دارید که مسأله را با طرف مقابلتان در میان بگذارید و آن را روشن کنید.
- ۵- شما حق دارید حقوق خود را به‌دست آورید. حقوق فردی دیگر عبارتند از حق آری یا نه گفتن، حق ابراز احساسات، حق انتخاب، حق ایجاد تغییر، حق مالکیت بر بدن، وقت و دارایی، حق‌داشتن نگرش مثبت به خویشتن، حق ابراز نیاز‌ها و آرزو‌ها، حق برخورداری از احترام، حق تغییر تصمیم قبلی، حق رد تقاضا، حق برخورداری از اطلاعات و…
کسی که قاطعیت دارد، به راحتی می تواند درباره طرز زندگی خود تصمیم بگیرد، راهش را خودش انتخاب کند، قاطعانه جواب نه بدهد و همیشه مطابق آداب و رسوم عمل نکند.
قاطعیت یکی از ویژگی های بسیار مؤثر و مثبتی است که بسیاری از ما دوست داریم واجد آن باشیم ولی متأسفانه بسیاری از افراد به دلایل گوناگون نمی توانند در شرایط مختلف قاطعیت خود را نشان دهند. رفتار قاطعانه یعنی رفتاری که مستقیم، صادقانه و مناسب عقاید و احساسات باشد. ابراز وجود کردن،نقطه مقابل دل و جرات نداشتن است. جرات مندی توانایی ابراز وجود و ابراز حقوق خود بدون تجاوز به حقوق دیگران است.
کسی که توانایی ابراز وجود و بیان احساسات خود را دارد، به راحتی می تواند درباره طرز زندگی خود تصمیم بگیرد، راهش را خودش انتخاب کند، قاطعانه جواب نه بدهد، همیشه مطابق آداب و رسوم عمل نکند.
از سوی دیگر معمولا شناخت ما از خودمان کافی و مناسبی نیست تا بتوانیم در سایه این شناخت نقایص و معایب رفتاری خود را برطرف کنیم.
هنگامی که درباره مهارت نه گفتن بحث می شود. اغلب مردم فکر می کنند که نه گفتن، درواقع یک رفتار قاطعانه در برابر خواسته های منفی و نارواست. اما به رغم تفکر این افراد، همیشه این طور نیست. زیرا درخواست ها می توانند مثبت، منفی، معقول، نامعقول و… باشند. به غیر از درخواست هایی که عرف جامعه آن ها را منفی یا نامعقول می داند این طرز تلقی ماست که مشخص می کند درخواست، منفی است یا مثبت، معقول است یا نامعقول.
در یکی از مقالات خود، مفصل درباره قاطعیت نوشته بودم. حالا بیست و نه پیشنهادی که برای قاطع شدن شما می توانم داشته باشم، را به این شرح تقدیم می کنم.
۲۹ پیشنهاد برای نحوه افزایش قاطعیت
- در وهله نخست از حقوق فردی خود آگاهی یابید.
- خود فاش سازی سالم و صحیح را بیاموزید.
- پافشاری و سماجت لازمه قاطعیت می باشد. ممکن است تقاضاهای معقول و بحق شما با مقاومت روبرو شده و بی پاسخ باقی بمانند. یک راهکار مناسب در این مواقع پافشاری قاطعانه است به این صورت که بدون آنکه عصبانی شوید، برنجید و یا صدای خود را بلند کنید با خونسردی و صلابت مکررا در خواست خود را تکرار کنید. صرفنظر از شگردهایی که افراد برای منصرف کردن شما بکار میبندند، تا اجابت تقاضاهای خود و دستیابی به حقوق مشروع خود بجنگید
- – وضعیت بدنی و زبان بدن شما دو مولفه بسیار مهم در برخورد قاطعانه شما با دیگران میباشند. زبان بدن شما میبایست مطمئن و توام با آرامش باشد. تماس چشمی مستقیم با مخاطب خود برقرار کنید اما خیره نشوید. هنگامی که به چشمان فرد مقابل خود نگاه نمیکنید، خود را آسیب پذیر و سلطه پذیر مینمایانید. حالت چهره شما بایستی با پیام ارسالی شما همخوانی و هماهنگی داشته باشد. لحن و آهنگ صدای شما نیز به همین ترتیب. با ژستی ریلکس، محکم و پذیرنده در مقابل دیگران بایستید. خود را از موقعیتهای منفعلانه رهایی بخشید، مثلا هنگامی که شما نشسته و طرف مقابل شما ایستاده باشد، فرد مقابل شما در موقعیتی برتر و مسلط تر نسبت به شما قرار خواهد داشت. هنگام صحبت کردن با دیگران از تکان دادن بی مورد دستها و پاهای خود که اضطراب، تردید، ترس و عدم اعتماد بنفس شما را آشکار میسازند جدا خودداری کنید. جدیت بایستی در چهره شما موج بزند.
- لحن و آهنگ صدا نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. لحن صدای شما بایستی خنثی باشد و بار احساسی نداشته باشد. قاطع، محکم و آرام صحبت کنید. لرزش صدا یک عامل منفی در برقراری ارتباط قاطعانه است. با صدای رسا و شمرده صحبت کنید. مکث ها را هنگام صحبت کردن حذف کنید. مانند ” اِ اِ..” و یا “اوم…”. با تردید و بلاتکلیفی صحبت نکنید .واژه های “نمیدانم..” و”فکر کنم…” را کمتر بکار برید
- مواضع سست اتخاذ نکنید. پوزش خواستن مکرر از اقتدار شما میکاهد.
- بدون احساس شرم، خجالت و بی کفایتی تعریف و تمجید دیگران را بپذیرید. با متانت و وقار تنها با عبارت”متشکرم” تعریف و تمجید دیگران را پاسخ گویید. هرگز خود را کوچک و بی اهمیت فرض نکنید. مثلا وقتی که کسی از لباس شما تعریف میکند که “چه لباس قشنگی پوشیدی” پاسخ ندهید که “این لباسو من ۳ ماه که دارم” و یا هنگامی که فردی از زحمات شما قدردانی میکند به وی پاسخ ندهید که”نه کاری نکردم” و یا “وظیفم بود”.
- از متهم کردن و ملامت دیگران بپرهیزید و همواره سعی کنید با تمرکز بر مشکلات راه حل مناسبی برای آنها بیابید. بجای محکوم کردن، تشویق کنید و پیشنهاد ارائه دهید.
- طوری درخواست نکنید که پاسخ منفی بشنوید. جای اینکه بگویید “چرا پنجره رو باز نمیکنی” بگویید”ممکن لطفا پنجره رو باز کنی”.
- از قضاوت کردن بپرهیزید و به حقایق بپردازید. بجای اینکه بگویید:”متنی که تایپ کردی خیلی مزخرفه” بگویید:”تایپ شما نیاز به بازنگری دارد”
- قاطعانه و مصمم”نه” بگویید. اگر مایل بودید توضیح مختصری از علت رد تقاضای خود بدهید، اما بیش از حد خود را توجیه نکنید. توجیه کردن، بهانه تراشی و عذر خواهی بیش از حد و بی مورد از اقتدار شما میکاهد.
- بمنظور اجتناب از تعارض و برخورد با لبخند زدن، سر تکان دادن و تائید طرف مقابل، تظاهر به توافق نکنید.
- از فرضیات و پیش داوریها اجتناب ورزید. گمان نکنید که از پیش میدانید فرد مقابل شما چه میخواهد بگوید و یا انگیزه هایش چه چیزهایی میباشند.
- از دیگران انتظار نداشته باشید بدون آنکه کلامی دم بزنید افکار شما را بخوانند.
- هرگز کسی را با پیامدهای خاصی تهدید نکنید. تنها پیامد رفتار وی را گوشزد کنید. چرا که اگر تهدیدات خود را عملی نسازید از اعتبار و اقتدار شما کاسته خواهد شد.
- تا میتوانید روشن، مشخص، صریح و خاص تقاضاها، افکار و احساسات خود را مطرح سازید.
- چنانچه مطلبی را میخواهید با کسی در میان بگذارید، مستقیما و بدون واسطه با همان فرد خاص صحبت کنید. اگر میخواهید به”علی” حرفی را بزنید به “محمد” نگویید که پیغام شما را به “علی” بدهد. از طفره رفتن نیز خودداری کنید.
- هیچگاه در حضور جمع از فردی انتقاد نکنید. هیچگاه در حضور دیگران کسی را نصیحت نکنید.
- پیام های خود را مالک گردید. جملات خود را با ضمیر “من” آغاز کنید.
- اگر ایده و پیشنهادی دارید بدون ترس، شرمساری و خجالت داوطلبانه آن را مطرح سازید.
- از عقاید و حقوق خود دفاع کنید، حتی اگر دیگران با شما هم عقیده نباشند. اجازه ندهید دیگران عقیده خود را به شما تحمیل کنند. مگر اینکه از استدلال منطقی برخوردار باشند.
- درخواستهای نابجا و غیر منطقی را رد کنید.
- در صورت نیاز از دیگران تقاضای کمک کنید.
- اگر احساس کردید قانون و یا سنتی غیر منصفانه و نا معقول است، از زیر سوال بردن آن بیم نداشته باشید.
- به دیگران فرصت اظهار عقیده بدهید و به عقایدشان احترام بگذارید.
- بجای اینکه بگویید:”شما اشتباه میکنید”. بگویید:”من با شما موافق نیستم”
- جای اینکه بگویید:”فکرت خیلی احمقانه است” بگویید:”تو فکرهای عجیبی در سر داری اما من تصور نمیکنم که عملی باشند”.
- از رفتار دیگران انتقاد کنید و نه از خودشان. بجای اینکه بگویید:”تو خیلی شلخته و بی نظمی” بگویید:”این پرونده ها را چرا درست سر جایشان قرار ندادی”
- از عبارت “تو باید” استفاده نکنید و جای آن بگویید:”من فکر میکنم بهتر باشد که..”
