درمان دیسک گردن؛ دیسک ها جلوی فشار و ضرباتی که به ستون فقرات وارد میشوند را میگیرند. حال اگر این دیسک ها آسیب دیده باشند بصورت بیرون زدگی و فتق دیده میشوند. در این مقاله راهکار هایی برای بهبود این شرایط و همچنین حرکات ورزشی مناسب برای دیسک گردن را در اختیارتان قرار داده ایم.
ساختمان دیسک گردن چگونه است
دیسک ها ، در واقع ساختمان‌های غضروفی هستند که هم باعث حرکت ستون مهره ها می شوند و هم باعث جلوگیری از فشارهایی که به ستون مهره ها می آید.
یعنی مانند کمک فنرهای ماشین نیرو های وارد شده به ستون مهره ها را خنثی می کنند. دیسک گردن از دو قسمت درست شده است یک قسمت حلقه دیسک که آنولوس فیبروزوس و یک قسمت هسته دیسک گردن که نوکلئوس پولپوزوس نامیده می‌شود.
هسته خاصیت ژلاتینی دارد و کاملاً در داخل حلقه دیسک به شکل کروی قرار دارد. حلقه دیسک از ۲۰ لایه کلاژن به هم تابیده درست شده است. اگر بخواهیم مثال عینی از دیسک بزنیم ، دیسک مانند تایر ماشین است.
قسمتی که لاستیک شامل هوا است ، به منزله هسته‌ای دیسک و تایرلاستیکی در اطراف ، به منزله ی حلقه دیسک در نظر گرفته می شود.
علائم سنگ کلیه و راه های پیشگیری و درمان آن را اینجا بخوانید.
علائم دیسک گردن
علائمی که دیسک گردن ایجاد می کند شامل :
درد گردن
درد گردن شایعترین علائم بیماری دیسک گردن است. درد گردن از نوع درد های مکانیکی است ، یعنی با حرکت بدتر می شود و با استراحت بهتر می شود. درد گردن گاهی در شب ها افزایش پیدا می کند.
زیرا در شب ها عضلات ما شل میشوند و گردن دیگر حالت مستقیم خود که در حالت بیداری دارد را از دست می دهد. در واقع فشار بیشتری به ستون مهره ها وارد می شود.
عبارت ساده تر ، عضلات موقتی که بیماری مانند یک گردنبندی دور گردن را گرفته است و حرکت آن را محدود می کند ولی وقتی میخوابیم این عضلات شل می شوند و به همین جهت درد ناشی از دیسک گردن در شب ها افزایش پیدا می کند.
علائم ریشه‌ای
دومین علامت شایع دیسک گردن به علت فشار به ریشه های عصبی ایجاد می شود و بر حسب این که بر کدام یک از ریشه های عصبی فشار وارد شود ، درد ممکن است به شانه ، بازو ، ساعد و یا انگشتان دست انتشار پیدا کند. چون دیسکها در اکثر موارد در یک طرف مثلاً طرف راست یا چپ دچار میشوند، معمولاً درد اندام فوقانی بیمار یک طرفه است.
علائم ریشه ای عبارتند از
انتشار درد از گردن به شانه
انتشار درد از گردن به شانه ، که معمولاً یک طرفه است و بیماری که دچار درد شانه است و معمولاً ریشه عصبی پنجم گردنی که C5 نامیده می‌شود تحت فشار است. ریشه عصبی C5 در اثر پارگی های دیسک ۴ و ۵ (C4-C5) تحت فشار قرار می گیرد.
انتشار درد از گردن به بازو
گاهی درد بیمار به بازو انتشار پیدا می کند که اگر در قسمت جلو بازو انتشار پیدا کند ، نشانه فشار به ریشه عصبی ششم گردنی یا C6 است و اگر درد به پشت بازو انتشار پیدا کند ، معمولاً نشانه فشار به ریشه عصبی هفتم گردن یا C7 است.
انتشار درد از گردن به ساعد
دردهایی که در قسمت جلو یا کناره خارجی ساعد انتشار پیدا می کنند ، معمولاً در اثر فشار به ریشه عصبی ششم گردنی یا C6 است ، و دردهایی که به پشت ساعد تیر می کشد نشانه فشارعصبی هفتم گردنی یا C7 است.
انتشار درد به انگشتان دست
دردی که به انگشت شست تیر میکشد ، نشانه فشار بر روی ریشه ششم گردنی یا C6 است و دردی که به دو انگشت سبابه یا میانی تیر می کشد نشانه فشار بر روی ریشه هفتم گردنی یا C7 است و دردی که به انگشت کوچک یا انگشت حلقه می زند ، نشانه فشار بر روی ریشه هشتم گردنی C8 است.
اگر بیمار در چند سطح دیسک دچار بیماری دیسک باشد معمولاً مخلوطی از این علائم را نشان می دهد.
پس بطور خلاصه پارگی دیسک بین مهره‌ای سوم و چهارم C3-C4 باعث فشار بر روی ریشه عصبی چهارم گردن یا C4 می شود و این بیماران فقط دچار درد گردن هستند و معمولاً به اندام های فوقانی تیر نمی کشد.
پارگی دیسک بین مهره چهار و پنجم C4-C5 باعث فشار بر روی از ریشه عصبی پنجم گردن C5 می شود و این بیماران درد تیر کشنده به شانه دارند.
پارگی دیسک بین مهره پنجم و ششم C5-C6 باعث فشار بر ششم گردنی یا C6 می‌شود. این بیماران درد شان به جلو بازو ساعد و یا انگشت شست تیر می کشد.
گاهی درد به ساعتت تیر می کشد به قسمت خارجی ساعتی می کشد ولی بیماران احساس گزگز و خواب رفتگی و بی حس شدن انگشت شصت دست را دارند.
پارگی دیسک بین مهره ششم و هفتم C6-C7 بر روی ریشه عصبی هفتم گردنی فشار وارد می‌کند.
درد این گونه بیماران به پشت بازو و به پشت ساعد و انگشت سبابه یا انگشت میانی تیر می کشد. در بعضی از افراد به جای تیر کشیدن بیمار احساس خواب رفتگی و گزگز و بی حسی در انگشت سبابه و انگشت میانی دارند.
پارگی دیسک بین مهره ای هفتم و اول سینه ای بر روی ریشه عصبی هشتم گردنی C8 فشار وارد می کند.
درد و اینگونه بیماران به قسمت میانی بازو، قسمت میانی ساعد و سپس انگشت کوچک یا انگشت حلقه تیر می کشد. و گاهی به جای تیر کشیدن ، بیمار احساس خواب رفتگی و گزگز و بی حسی در انگشت کوچک دست یا انگشت حلقه می کند.
افراد مستعد ابتلا به فتق دیسک گردن
فتق دیسک گردن معمولاً در سنین 30 تا 50 سالگی رواج دارد. البته افراد بالای 80 سال نیز به عوارض دیسک گردن دچار میشوند، اما تعدادشان بسیار اندک است، چون با بالا رفتن سن دیسک خشک می‌شود و در نتیجه احتمال پارگی دیسک کاهش می‌یابد.
پارگی دیسک گردن
دیسک گردن ، بیماریهای مختلفی می تواند پیدا کند. همانطور که می دانید دیسک گردن از دو قسمت درست شده است : یک سطح دیسک نوکلئوس پولپوزوس یک حلقه دیسک آنالوس فیبروزوس نامیده می‌شود.
برای روشن شدن انواع بیماریهای دیسک مثالی می زنیم : دیسک گردن شبیه تایر ماشین است ، در داخل تایر ماشین یک لاستیک وجود دارد که آن را باد می کنند و دور آن تایر ماشین قرار گرفته است.
حال اگر فشار داخل تایر ماشین بالا رود چه اتفاقی می افتد مثلاً به جای ۲۰ بار ۴۰ بار هوا وارد آن کنیم. قاعدتاً لاستیک می ترکد و تایر ماشین را نیز میترکاند. اگر سوزنی وارد آن شود لاستیک دیگر حالت کروی خود را از دست می دهد و با ادامه راه رفتن ماشین ، تایر پاره و پاره تر می شود.
انواع بیماری های دیسک گردن
بد کار کردن دیسک
در این گونه موارد در ام آر آی دیسک ، اشکال مهمی در دیسک دیده نمی شود ، اما ساختمان های مولکولی آن به هم خورده است. دو نوع ماده مهم در هسته دیسک گردن وجود دارد.
که یکی از آنها کراتین سولفات و نوع دیگر آن کندرویتین سولفات است. هرچه ما جوان تر باشیم میزان و کندری سولفات ها بیشتر از کراتین سولفات است و در کسانی که دیسک آنها در معرض خرابی است به دلایل ژنتیک ، میزان کندرویتین سولفات کم است.
همچنین در حلقه دیسک دو نوع کلاژن ۲ و ۱ وجود دارد. با افزایش سن کلاژن نوع ۲ کم شده و جای خود را به کلاژن نوع یک می دهد .در این صورت در گردن ترکهای به وجود می آید که این ترک ها با افزایش حرکت ، مانند : همان چرخ پنچر که مثال زدیم باعث ترک خوردن بیشتر می شوند.
ترکهای که در دیسک به وجود می آید
به دلایل ژنتیکی در عده ای از افراد با گذشت زمان ترک هایی در داخل دیسک گردن پیدا می شود. اصولاً در دیسک گردن ، سه نوع ترک در سه محور طولی ، عرضی و ارتفاعی به وجود می آید. این ترک ها اگر از حدی بزرگتر شوند در ام آر آی دیده می شوند.
از دست دادن آب دیسک
مقدار قابل توجهی از ساختمان دیسک گردن را آب تشکیل می دهد و قاعدتاً ، هرچه دیسکی پرآب تر باشد نرم تر حرکت می کند و کار خود را بهتر انجام می دهد.
اما با گذشت زمان در عده‌ای از افراد به دلایل ژنتیکی دیسک گردن ، آب خود را زودتر از افراد دیگر از دست می‌دهد. اصولاً مقاومت دیسک در برابر نیرویی که به آن وارد می شود بسته به میزان آبی که دارد در داخل دیسک وجود دارد هرچه دیسک ماف تر باشد ، نیروی کمتری را می توانند تحمل کند.
وقتی آب دیسک کم می شود ، دیسک گردن مستعد ترک خوردن می شود. کم آب شدن دیسک را دهیدراتاسیون می گویند ، که در ام آر آی دیده می شود. در ام آر آی فرد طبیعی ، دیسک های نرمال ، خاکستری رنگ هستند.
اما دیسکی که آب خود را از دست داده در ام آر آی به رنگ سیاه دیده می شود. به همین جهت آن را دیسک سیاه Black Disc می گویند.
برجسته شدن دیسک گردن
همانطور که ذکر شد : حلقه دیسک از ۲۰ لایه کلاژن به هم تنیده شده مانند تایر ماشین درست شده است. و اگر مثلاً ده لایه از این لایه های کلاژن از داخل پاره شوند ، دیسک در آن قسمت برجسته می‌شود. درست مانند اینکه تایر ماشین در قسمتی برجسته و قلمبه شود.
پارگی دیسک
در این موارد ترک های کوچکی که در داخل دیسک به وجود می آیند به تدریج به هم می پیوندند و بزرگتر می شوند و با یک افزایش فشار دیسک ، مثلاً با بلند کردن یک جسم سنگین یا یک سرفه ، هسته دیسک در داخل یکی از این شکاف ها وارد شده و آن را گشاد می کند و به بیرون می ریزد و بر روی ریشه عصبی فشار می‌آورد.
جدا شدن قطعه ای از دیسک گردن
در این موارد قطعه ای از هسته که بیرون آمده است ، ارتباط خود را با هسته دیسک از دست می دهد و باعث فشار و ریشه عصبی می شود.
باریک شدن و از بین رفتن دیسک
در این حالت دیسک از بین می‌رود و ارتفاع فضایی دیسکی کم می شود.
در چه صورتی آسیب دیسک گردن جدی است؟
به‌ندرت، علائم و نشانه‌های دیسک فتق گردنی ممکن است به‌تدریج بدتر شود. اگر ریشه عصب موجود در این ناحیه قفل گردد یا ملتهب شود، احساس گزگز، بی‌حسی و یا ضعف در بازو ممکن است پیشرفت کند.
به‌طور مشابه، اگر نخاع توسط دیسک فتق گردنی فشرده یا ملتهب شود، مشکلات مربوط به راه رفتن، تعادل و یا کاهش کنترل مثانه یا روده وجود دارد. در این صورت دیسک گردن بسیار جدی بوده و به احتمال زیاد جراحی توصیه می‌شود.
درمان دیسک گردن
درمان دیسک گردن بر حسب نوع دیسک و علائمی که بیمار دارد ،متفاوت است. قاعدتا اولین قدم در درمان دیسک گردن ، درمانهای غیر جراحی است که اولین مرحله استفاده از داروهای ضد التهاب می باشد .
عده‌ای از بیماران به این درمان ها پاسخ می دهند. در صورتی که بیمار به این درمان را پاسخ ندهد ، می توان از درمان های فیزیوتراپی نیز برای بیمار استفاده کرد.
در صورتی که درمانهای غیر جراحی ظرف یک ماه نتواند درد بیمار را کم کند، درمانهای جراحی برای بیمار توصیه می‌شود. در صورتی که بیمار درد بسیار شدید داشته باشد یا علائم عصبی برای او ایجاد شده باشد ، مثلاً دچار ضعف عضلانی یا لاغر شدن عضلات بازو ، ساعد و دست بشود ، قاعدتاً اولین روش جراحی است و نباید وقت را صرف درمانهای غیر جراحی کرد.
بنابراین درمان های جراحی در بعضی مواقع اولین خط درمانی است و در بعضی مواقع آخرین راه درمان است. ولی در هر حال علائم بیمار نباید بیش از یک تا دو ماه باقی بماند. زیرا در بیمارانی که مثلاً به علت ضعف عضلانی نیاز به جراحی دارند یا افرادی که با درمان های طبی خوب نمی‌شوند هر چقدر عمل جراحی به تاخیر بیفتد ، قاعدتاً به ضرر بیمار می شود. زیرا بیمار نتیجه مطلوب را از عمل جراحی نمی گیرد.
درمان پارگی دیسک گردن بدون عمل جراحی
درمان بدون جراحی اولین مرحله درمان پارگی دیسک گردن است. در این مرحله به بیمار داروهای ضد التهاب داده می شود و برای بیمار فیزیوتراپی انجام می شود.
در مواردی نیز می‌توان از تزریق های اپیدورال یا تزریق اطراف ریشه عصبی و یا از به کار بردن اشعه لیزر در داخل دیسک ها استفاده کرد. تقریباً ۸۰ درصد دیسک گردن را با این راه می‌توان درمان کرد و ۲۰ درصد دیسک های گردن خط من نیاز به عمل جراحی باز دارند.
درمان پارگی دیسک گردن در طب سنتی
طب سنتی یعنی طبی که قبل از ورود طب مدرن اروپایی یا آمریکایی در دنیا رایج بوده است. مهمترین طب سنتی که جنبه های علمی هم دارد و هنوز هم در درمان پارگی دیسک گردن بکار می رود ،طب سوزنی است .
طب سوزنی از هزاران سال پیش در چین و ژاپن و کره متداول بوده و اساس آن بر این است که اگر نقاط خاصی را در اندام های بیمار فشار دهیم یا که سوزن بزنیم باعث می شود که درد گردن بیمار بهبود پیدا کند.
علاوه بر آن در طب سنتی دیگر کشورها از کشش گردن و از به کار بردن بادکش ها نیز استفاده می شده است. از نظر داروهای سنتی نیز زردچوبه پودر درخت بید نیز سالها در کشورهای مختلف به عنوان درمان درد گردن استفاده می شده است.
درمان دیسک گردن با فیزیوتراپی
اصولاً درمان های فیزیوتراپی شامل ماساژ بافت نرم گردن و عمق گردن ، بکار بردن گرما و سرما و همچنین ورزش و به کار بردن لیزر ، امواج ماورا صوت و امواج مادون قرمز ، تحریک الکتریکی TENS می باشد. فیزیوتراپی در اکثر موارد در دیسک های خفیف موثر است. فیزیوتراپی که شامل موارد زیر است :
ماساژ بافت های عمقی گردن
چندین نوع ماساژ برای گردن وجود دارد. ولی ماساژ عمقی گردن موثرترین نوع ماساژ برای درمان فتق دیسک گردن می باشد. این کار باعث بالانس شدن و تنظیم شدن عضلات و کاهش اسپاسم عضلانی می شود.
استفاده از گرما و سرما
هم گرما و هم سرما هر کدام در درمان دیسک گردن به کار می رود. گرما باعث افزایش جریان خون آن ناحیه می شود. با افزایش جریان خون و اکسیژن و مواد غذایی بیشتری به محل آورده می‌شود و مواد سمی دفع می شود.
برعکس سرما که اصطلاحاً کرایوتراپی نامیده می شود جریان خون را آهسته می کند و باعث کاهش التهاب و درد می شود. برای ایجاد سرما ممکن است از قطعه یخ یا اسپری فلورو متان استفاده کرد که التهاب بافت را کم می کند. معمولا در اوایل ایجاد التهاب از سرما و پس از چند روز از گرما می توان استفاده کرد.
هیدرو تراپی یا آب درمانی
در این روش از آب استفاده می شود و چون بیمار در داخل آب ورزش های مخصوصی می‌کند این امر باعث بهبود درد ، افزایش دامنه حرکات مفاصل و کاهش اسپاسم عضلانی می شود.
برای آب درمانی می توان از آب گرم یا جکوزی نیز استفاده کرد.
تحریک الکتریکی از راه پوست TENS یا (cutaneous Electrical Nerve Stimulation)
در این روش از یک دستگاه جریان الکتریکی استفاده می شود. جریان های الکتریکی در مسیرهای مخصوص توسط مدهایی که به پوست بدن چسبانده می شوند داخل بدن می شود.
ورود این تحریکات الکتریکی جلوی انتقال درد را در نخاع می گیرد و همچنین باعث کاهش اسپاسم عضلانی می شود. علاوه بر این باعث ترشح مواد به نام اندورفین در مغز انسان می شود که خود خاصیت ضد درد طبیعی دارد.
کشش یا ترکشن
با ایجاد کشش ، استخوان های ستون مهره ها از هم دور می شوند و فشار داخل دیسک کم می شود و در نتیجه میزان برجسته شدن دیسک کمر می شود.
درست مانند اینکه اگر چرخ پنچر شود وقتی شما جک زیر اتومبیل می گذارید می بینید که تغییر شکل لاستیک بهتر می‌شود.
پس از ایجاد بیماری دیسک معمولاً عضلات گردن کمتر استفاده می شوند.
بنابراین ضعیف می شوند ، چون بیمار درد گردن دارد و گردن را کمتر حرکت می‌دهد ، مفاصل ستون مهره ها کمتر کار می کنند و در اصطلاح عامیانه میگویند مفاصل گردن خشک شده اند. بنابراین دچار کاهش انعطاف پذیری می شوند و همچنین عضله ها علاوه بر ضعیف شدن در اثر استفاده نکردن کوتاه می شوند.
به همین جهت است که در فیزیوتراپی ، ورزش هایی برای تقویت عضلات ، انعطاف پذیری و کشش عضلات ابداع شده است که به شرح آنها می پردازیم.
تقویت عضلات
ستون مهره ها معمولاً مانند دکل های رادیو تلویزیون است که از چند طرف توسط کابل های محکمی کاملاً مستقیم نگه داشته شده است. در کسانی که دچار دیسک گردن می شوند معمولاً عضله های جلو و هم عضله های کناری و هم عضله های پشت ستون مهره ها دچار ضعف می‌شود. بنابراین یکی از کارهایی که در فیزیوتراپی انجام می‌شود تقویت عضلات فوق است.
افزایش انعطاف پذیری
ستون مهره ها ، مانند دانه های تسبیح باید حرکت کنند. بنابراین اگر گردن ما خاصیت انعطاف پذیری نداشته باشد حرکات کمی باعث کش آمدن لیگامان ها و کپسول مفصلی و ایجاد درد می‌شود. یکی از اهداف فیزیوتراپی افزایش انعطاف پذیری است که با حرکات به جلو و عقب و چپ و راست در گردن ما لااقل در اثر کش آمدن کپسول های مفصلی و لیگامان ها درد ایجاد نشود.
کشیدن عضلات گردن
کشیدن عضلات گردن که ورزش های کششی نامیده می‌شود. باعث کشیده شدن لیگامان ها و تاندون ها و عضلات می شود و در نتیجه گردن می‌تواند بدون درد حرکات بیشتری را انجام دهد.
حرکات ورزشی درمان دیسک گردن
ورزشهایی وجود دارد که میتوانند به افزایش قابلیت حرکت گردنتان کمک کنند. در ادامه بعضی از این ورزشها را توضیح میدهیم.
تمرین غبغب
چانه را به طرف گردن و کمی پایین ببرید. سر را به آرامی تا جایی که میتوانید به عقب ببرید و این وضعیت را 4 ثانیه حفظ کنید.
اکستنشن در حالت نشسته
در حالی که نگاهتان به سقف است، به آرامی گردن را عقب ببرید، تا جایی که کشش خفیف تا متوسط و بدون دردی را در آن احساس کنید.
فشردن تیغه شانهها
تیغه شانهها را تا حد فشردگی و تا جایی که باعث درد نشود به هم نزدیک کنید.
جراحی دیسک گردن
جراحی دیسک گردن در صورتی که بیماری ظرف یک ماه تا ۲ ماه پس از انجام درمانهای غیر جراحی مانند دارو فیزیوتراپی ، همچنان دچار گردن درد یا علایم عصبی داشته باشد ، عمل جراحی گردن برای وی توصیه می شود. در گردن علاوه بر دیسک در اکثر اوقات یک زائده استخوانی به نام استوفیت نیز باعث فشار به عصب بین مهره ای می شود.
در حین عمل جراحی دیسک گردن ، زوائد استخوانی همراه با دیسک را برداریم و یک کیج پر از استخوان را در داخل فضای دیسک قرار میدهیم . تا دو مهره به هم بچسبند و دیسک دیگر عود نکند.
