مصرف اشتباه دارو میتواند خطرات مرگ باری را برای شما به همراه داشته باشد پس حتما در هنگام مصرف دارو باید به یک سری نکات دقت کنید.در این مطلب از پارس مگ با شما را با خطراتی که مصرف اشتباه دارو ایجاد میکند آشنا خواهیم کرد.
هدف از مصرف دارو درمان بیماری و کنترل علائم آزاردهنده‌ی آن است. اما حتی رایج‌ترین داروها هم بی‌خطر نیستند و اگر اشتباه مصرف شوند به جسم و روان شما آسیب جدی می‌زنند. متاسفانه، مصرف اشتباه دارو رایج‌تر از چیزی است که بیشتر مردم تصور می‌کنند. این اشتباهات شامل داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه (OTC) و حتی مکمل‌های غذایی می‌شوند.
چند هشدار مهم درباره‌ی مصرف اشتباه دارو
اشتباهات زیر روی اثربخشی داروها تاثیر منفی دارند یا عوارض جانبی آن‌ها را افزایش می‌دهند:
برچسب داروهای بدون نسخه را نمی‌خوانید
وقتی از داروهای بدون نسخه صحبت به میان می‌آید، بسیاری از مردم تصور می‌کنند که آن‌ها بی‌خطر هستند و به سلامتی آسیب نمی‌زنند. به همین دلیل، ممکن است در مصرف داروهایی مانند ملینها، مهارکننده‌های اسید معده و… زیاده‌روی کنند یا از دارویی استفاده کنند که با سایر داروهای مصرفی آن‌ها تداخل دارد. مهم نیست که یک دارو چقدر بی‌ضرر به نظر می‌رسد، در هر صورت خواندن برچسب محصول اقدام هوشمندانه‌ای است که نباید آن را فراموش کنید.
دارو را دقیقا طبق دستور پزشک مصرف نمی‌کنید
تخمین زده می‌شود که نیمی از داروهای فشار خون بالا، دیابت نوع ۲ و سایر بیماری‌های مزمن طبق دستور پزشک مصرف نمی‌شوند. یک فهرست از تمام داروهای تجویزی و بدون نسخه‌ی خود داشته باشید و در صورت امکان هر یک از آن‌ها را در یک زمان مشخص مصرف کنید. اگر این کار اثربخش نیست و همچنان مصرف دارو را فراموش می‌کنید، از دستگاه‌ی یادآور مصرف دارو استفاده کنید و آن را روی پیشخوان آشپزخانه یا مکان مناسب دیگری بگذارید.
در پارس مگ بخوانید : کاهش فشار خون بالا در منزل با چند روش ساده
به سوزش سر دل مبتلا هستید، اما داروی آرام‌بخش می‌خورید
کسانی که برای به خواب رفتن از داروهایی به‌نام بنزودیازپین (مانند دیازپام و آلپرازولام) استفاده می‌کنند، بیشتر از دیگران در طول شب در معرض خطر ابتلا به سوزش سر دل هستند. بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که این داروها اسفنکتر تحتانی مری (دریچه‌ی بین مری و معده) را شل می‌کنند و باعث بدتر شدن سوزش سر دل می‌شوند.
هنگام تب از داروی ضداسهال استفاده می‌کنید یک مصرف اشتباه دارو
گاهی اوقات، مصرف اشتباه دارو به محصولات ضداسهال مربوط می‌شود. اگر تب دارید یا در مدفوع شما خون دیده می‌شود، هرگز خودسرانه داروی ضداسهال مصرف نکنید. این‌ها علائم عفونت هستند و باید به کمک پزشک درمان شوند.
بدون مشورت با پزشک هر روز آسپرین می‌خورید یک مصرف اشتباه دارو
آسپرین میتواند باعث خونریزی معده شود و به همین دلیل بعضی از افراد نباید هر روز از آن استفاده کنند. پزشکان معمولا مصرف آسپرین را فقط به کسانی توصیه می‌کنند که در معرض خطر حمله‌ی قلبی یا سکته‌ی مغزی هستند.
زنان ممکن است به اندازه‌ی مردان از مصرف آسپرین سود نبرند. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد که بعضی از افراد در برابر اثرات آسپرین مقاوم هستند. چند نوع آزمایش برای بررسی مقاومت به آسپرین در دسترس است، اما تعدادی از پزشکان صحت آن‌ها را زیر سوال می‌برند.
بدون مشورت با پزشک مصرف دارو را قطع می‌کنید
معمولا لازم است از اکثر داروها برای مدت طولانی استفاده شود. اما نیمی از مردم این کار را انجام نمی‌دهند و به محض کاهش علائم خود اقدام به قطع مصرف دارو می‌کنند. قطع ناگهانی بعضی از داروها میتواند به عود مجدد بیماری یا عوارض جانبی جدی منجر شود.
اگر مصرف دارو برایتان سخت است، به‌دلیل گران بودن دارو در تهیه‌ی آن دچار مشکل شده‌اید یا دارو عوارض زیادی ایجاد کرده است، با پزشک مشورت کنید. در بعضی موارد، پزشک میتواند برای شما داروی دیگری تجویز کند.
قرص خود را نصف می‌کنید یا می‌جوید یک مصرف اشتباه دارو
در بعضی موارد، مصرف اشتباه دارو به نحوه‌ی خوردن آن مربوط است. همیشه توصیه می‌شود که داروی خود را نجوید یا آن را از وسط نصف نکنید، مگر اینکه پزشک یا داروساز این اجازه را به شما داده باشد. بعضی از داروها به‌گونه‌ای ساخته شده‌اند که باید به‌طور کامل بلعیده شوند.
از آنتی‌بیوتیک‌های قدیمی خود برای درمان عفونت‌های جدید استفاده می‌کنید
اولا هنگامی که پزشک برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز میکند باید تمام آن را طبق دستور مصرف کنید. دوما آنتی‌بیوتیک‌ها معمولا بر اساس نوع عفونت تجویز می‌شوند. بنابراین، مصرف آنتی‌بیوتیک نادرست نه‌تنها کارساز نیست، بلکه میتواند باعث مقاوم شدن باکتری‌ها شود و درمان عفونت را در آینده دشوارتر کند.
در مصرف داروهای مسکن زیاده‌روی می‌کنید یک مصرف اشتباه دارو
از هر پنج نفر یک نفر در مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن زیاده‌روی میکند. از سوی دیگر، شواهد نشان می‌دهد که تقریبا ۲۵ درصد مردم به‌طور همزمان از ۲ یا چند داروی مسکن استفاده می‌کنند که این میتواند به کبد یا کلیه آسیب بزند یا باعث خونریزی داخلی شود. همیشه قبل از مصرف این داروها دستورالعمل روی جعبه یا بروشور آن‌ها را بخوانید. در کودکان، دوز دارو معمولا بر اساس وزن مشخص نشود، نه سن.
به تاثیر داروها روی خلق و خو توجه نمی‌کنید
مصرف بیش از ۲۰۰ دارو از جمله قرص ضدبارداری، داروی کاهش‌دهنده‌ی فشار خون و داروی تسکین‌دهنده‌ی سوزش سر دل میتواند با عوارض زیادی همراه باشد که افسردگی و فکر کردن به خودکشی ۲ نمونه از آن‌ها است. در صورتی که متوجه‌ی چنین علائمی شدید، با پزشک خود مشورت کنید. اگر داروی شما علت بروز این مشکلات باشد، ممکن است پزشک دوز آن را کاهش دهد یا جایگزین مناسب‌تری را به شما معرفی کند.
به‌طور منظم به پزشک مراجعه نمی‌کنید
اگر از دارو یا مکمل غذایی خاصی به‌طور منظم استفاده می‌کنید، هر سال با پزشک مشورت کنید. چون ممکن است دیگر نیازی به مصرف بعضی از آن‌ها نداشته باشید یا بعضی از آن‌ها با هم تداخل داشته باشند. توجه به این نکته به‌ویژه برای سالمندان و کسانی که از چند داروی مختلف استفاده می‌کنند، بسیار مهم است.
از دارو در زمان مناسب استفاده نمی‌کنید
اثربخشی بعضی از داروها با معده‌ی خالی بیشتر است، در حالی که بعضی از آن‌ها باید همراه با غذا مصرف شوند. به‌علاوه، بعضی از غذاها و داروها ممکن است در کنار یکدیگر ترکیبات خطرناک ایجاد کنند. برای مثال، محصولات لبنی با تعدادی از آنتی‌بیوتیک‌ها، بعضی از داروهای کاهش‌دهنده‌ی کلسترول با گریپ‌فروت و سبزیجات برگ‌سبز و سایر غذاهای غنی از ویتامین K با وارفارین (داروی رقیق‌کننده‌ی خون) تداخل دارند.
این موضوع در مورد مکمل‌ها هم صادق است. به‌عنوان مثال، همیشه توصیه می‌شود که مکمل کربنات کلسیم را همراه با غذا بخورید. چون غذا باعث ترشح اسید معده می‌شود و اسید معده به تجزیه‌ی کربنات کلسیم و جذب آن کمک میکند.
از داروهای تاریخ مصرف گذشته استفاده می‌کنید
تحقیقات نشان می‌دهد که تعدادی از داروها حتی یک تا ۲ سال بعد از تاریخ انقضا می‌توانند ۸۰ درصد قدرت اولیه‌ی خود را حفظ کنند. اما مصرف بعضی از داروهایی که از تاریخ مصرف آن‌ها گذشته است میتواند خطرناک باشد. بنابراین، جایگزین کردن داروهای قدیمی اهمیت بسیار زیادی دارد.
در اندازهگیری دوز داروهای مایع دچار اشتباه می‌شوید
قاشق‌های معمولی برای اندازهگیری دوز دارو مناسب نیستند و ممکن است شما را به اشتباه بیندازند. نتایج به دست آمده از یک مطالعه نشان داد که استفاده از یک قاشق متوسط برای خوردن شربت سرفه و سایر داروهای مایع احتمالا به مصرف ناکافی دارو منجر می‌شود، اما زمانی که از یک قاشق بزرگ استفاده می‌کنید ممکن است در مصرف دارو زیاده‌روی کنید. توصیه می‌شود برای جلوگیری از مصرف اشتباه دارو همیشه از قاشق یا سایر ابزارهای مخصوص این کار استفاده کنید.
از دارو در یک مکان نامناسب نگهداری می‌کنید
گرما و رطوبت حمام میتواند به داروهای شما آسیب بزند و اثربخشی آن‌ها را کاهش دهد. از بیشتر داروها باید در یک مکان خشک و خنک در آشپزخانه نگهداری کنید، اما بعضی از آن‌ها از جمله انسولین را باید در یخچال قرار دهید. نکته‌ی مهم دیگر این است که داروها باید دور از دسترس کودکان باشند.
قبل از خوردن قرص آن را می‌کوبید
بسته به نوع قرص تأثیر کوبیدن و له کردن آن فرق میکند. له کردن برخی از قرص‌ها روی خاصیت و اثرگذاری آن‌ها تأثیر منفی می‌گذارد. پوشش یک دارو متناسب با نوع هضم آن انتخاب می‌شود و روی تأثیرگذاری آن اثر دارد. له کردن آن میتواند به بروز عوارض جانبی از یک معده درد ساده تا زخم معده و بی‌اثری قرص شود. اگر در بلع دارو مشکل دارید می‌توانید آن را به قسمت‌های کوچک‌تر تقسیم کنید. برای بچه‌های زیر 6 ماه به جای قرص شربت‌های جایگزین وجود دارد.
قرص را بعد از غذا می‌خورید
اگر پزشک معالجتان دارویی تجویز کرده است که باید بین غذا مصرف کنید بی‌دلیل نیست. این کار برای کاهش خطر عوارض جانبی دارو است. زمانی که دارویی مصرف می‌کنید امکان دارد که به مخاط معده بچسبد و باعث بروز مشکلاتی شود. برای مقابله با بروز چنین مشکلاتی لازم است که دستور مصرف دارو را رعایت و آن را در بین غذا مصرف کنید. البته لازم است که برخی از داروها مانند داروهای ضد اسید، بعد از غذا مصرف شود تا از بالا آمدن اسید معده جلوگیری شود. در نتیجه لازم است که طریقه‌ی مصرف دارو را به دقت سوال و طبق آن مصرف کنید.
قبل از خوردن کپسول دل و روده‌ی آن را بیرون می‌ریزید
باز کردن کپسول و حل کردن پودر آن در آب به هیچ‌عنوان توصیه نمی‌شود. شکل ژلاتینی کپسول‌ها نقش مهمی در شیوه‌ی آزاد شدن محتویات آن در بدن دارد. بدون کپسول، پودر داخل آن بی‌واسطه وارد معده می‌شود و این خطر وجود دارد که با ترشحات معده در آمیخته و فاسد شود. در نتیجه امکان دارد اثر دارو کاهش پیدا کند.
دارویتان را با آب‌های گازدار یا نوشابه می‌خورید
بدانید که نباید دارو را با هر مایع و نوشیدنی مصرف کنید. بهترین نوشیدنی برای مصرف دارو آب است. به خاطر این که یک مایع خنثی است. توجه داشته باشید که نوشابه‌ها جزو نوشیدنی‌های گازدار هستند. حل شدن دارو در این نوشیدنی‌ها باعث افزایش حالت اسیدی آن می‌شود. توجه داشته باشید که نوشابه‌ها حاوی میزان زیادی قند نیز هستند که برای افراد دیابتی توصیه نمی‌شود.
لازم است که برخی از داروها مانند داروهای ضد اسید، بعد از غذا مصرف شود تا از بالا آمدن اسید معده جلوگیری شود
باید بدانید که مصرف آب‌های گازدار برای افرادی که از فشارخون بالا رنج می‌برند توصیه نمی‌شود. داروها حاوی نمک هستند و مصرف آن‌ها با آب گازدار احتمال افزایش آن را بیشتر و بیشتر میکند.
علاوه بر این باید بدانید که الکل بیش‌ترین آسیب را به بدن و اثرگذاری دارو میزند. چون متابولیسم دارو را تغییر داده و اثر آن را به طور چشمگیری افزایش و یا کاهش می‌دهد.
اشتباه گرفتن دو دارو با نام های مشابه
این اتفاق معمولاً ممکن است به دلایل مختلفی از جمله دست خط بد پزشک و یا ناتوانی کامل متصدی داروخانه برای خواندن نسخه و یا حتی نام غلط درج شده روی قفسه های داروخانه باشد. تقریباً 25 درصد از این اشتباهات شامل همین تشابهات اسمی است.
چگونه از این اتفاق دوری کنیم :
از پزشک خود بخواهید زمانی که نسخه را می نویسد، نام دارو و دوز مورد نیاز را به خود شما نیز اعلام کند. سپس روی برچسب دارو را بعد از خرید از داروخانه چک کنید تا از نام و دوز دارو و دستورالعمل برای استفاده مطمئن شوید.
مصرف دو یا تعداد بیشتر دارو که عوارض جانبی آن ها روی یکدیگر تاثیر می گذارد
هر دارویی عوارض جانبی مخصوص به خود را دارد و هنگام مصرف دارو کنار یکدیگر می تواند تداخل ایجاد کند و این عوارض جانبی را بدتر کند.
چگونه از این اتفاق جلوگیری کنیم :
حتماً از پزشکتان در مورد عوارض جانبی نسخه جدید با نسخه قدیمی خود سوال کنید و مطمئن شوید که داروها با یکدیگر تداخل ندارند. اگر احساس کردید که عوارض جانبی داروی جدید با داروی قدیم یکسان و مشابه است، حتما به پزشک داروخانه یا پزشک تان اطلاع رسانی کنید.
اوردوز کردن بر اثر ترکیب چند دارو با ویژگی های مشابه
بسیاری از افراد داروهای مشابه با یکدیگر را مصرف می کنند که برای وضعیت های مختلف طراحی شده اند. به طور مثال؛ داروهای استرس و درد هر دو مسکن هستند، اما ممکن است برای بعضی از وضعیت ها اثر سمی به همراه داشته باشند.
چگونه از این وضعیت جلوگیری کنیم :
حتماً به هشدارهای نوشته شده روی بسته بندی هر دارویی بدون نیاز به نسخه که می خرید، توجه کنید. به دنبال کلمات کلیدی مثل خواب آور، همراه با احساس سرگیجه، مسکن و تشابهات دارویی باشید.
مصرف دوز اشتباه دارو
داروها معمولاً واحد های اندازه گیری مختلف دارند که از طریق عبارات اختصاری و سمبل ها نشان داده می شوند. در نتیجه احتمال این که اشتباهی رخ دهد، افزایش پیدا می کند. گاهی اوقات افراد دوز داروی 1.0 میلی گرمی را با 10 میلی گرمی اشتباه می گیرند؛ بدون این که بدانند همین اشتباه کوچک در خواندن اعداد می تواند منجر به مرگ شود.
چگونه از این اتفاق جلوگیری کنیم :
اگر نمی توانید دوز یک داروی روی نسخه را بخوانید، بدانید که در این مورد تنها نیستید. حتی گاهی اوقات پزشک داروخانه یا پرستار هم در این مورد اشتباه می کند. پس این وضعیت خود را به پزشک متخصص داروخانه توضیح دهید تا دوز صحیح را به شما بدهد. اگر در بیمارستان هستید نیز می توانید از پرستار و یا پزشک خود سوال کرده تا کاملا مطمئن باشید و با خیال راحت دارو را مصرف نمایید.
ترکیب الکل با دارو
مصرف الکل همراه با هر گونه دارویی از جمله مسکن، آرام بخش و هر داروی دیگر می تواند کشنده باشد. در حقیقت متخصصان توسعه می کنند که هرگز هیچ دارویی را با الکل مصرف نکنید.
استفاده دو برابری به دلیل اشتباه گرفتن نام برند دارو با نام عمومی آن
بسیار رایج است که بیماران نام برند را با نام خود دارو که به صورت عام مشهور شده است، اشتباه می گیرند که می تواند باعث مصرف بالا و یا اشتباه دارو شود.
چگونه از این اتفاق جلوگیری کنیم:
حتماً از پزشک بخواهید که هم نام برند و هم نام عمومی این دارو را در نسخه تجویزی یادداشت کند. همچنین از او بپرسید که این دارو برای چیست و دوز صحیح آن چقدر است و چه مدت و هر بار چقدر باید از این دارو استفاده کرد.
مصرف غذاهای خاص که می تواند به طرز خطرناکی با دارو ها واکنش نشان دهد.
آب گریپ فروت دقیقاً ماده ای است که هنگام مصرف دارو باید از آن دوری کنید زیرا یک نوع آنزیم دارد که به متابولیسم بدن کمک می کند و این دارو را از بین خواهد برد. در نتیجه کبد بیش از حد فعال می شود که می تواند عاملی برای متابولیسم بالای دارو و یا حتی مرگ فرد باشد. تداخل آهن و قهوه نیز می تواند در جذب آهن مشکل ایجاد کند.
چگونه از این اتفاق جلوگیری کنیم :
از پزشک خود در مورد مصرف دارو بدون غذا و یا هر شرایط دیگر سوال کنید تا ببینید که چه غذاهای خاصی را نباید همراه با این دارو مصرف کنید و همچنین هر گونه مشکل رژیمی یا نگرانی خود را به پزشک اطلاع رسانی کنید.
مشکلات مربوط به تنظیم دوز دارو به دلیل نارسایی کلیه و کبد
نارسایی کلیه یا کبد به معنای این است که بدن شما نسبت به بقیه توانایی کم تری برای دفع سموم دارد. در نتیجه ممکن است که داروها به مقدار بیشتری در بدن شما رسوب کنند. یک اشتباه جدی و گاهی اوقات کشنده این است که پزشکان، نارسایی کبد و کلیه فرد را در نظر نمی گیرند و دوز دارو را کاهش نمی دهند. به همین دلیل است که تست کلیه و کبد حتما باید قبل از مصرف داروهای خاص انجام شود تا از این نوع مشکلات رخ ندهد.
چگونه از این اتفاق جلوگیری کنیم:
بخش بهداشت و سلامت نمناک توصیه می کند حتماً با پزشک تماس برقرار کنید و بدانید که آیا این دارو می تواند روی بدن شما به دلیل مشکلات کلیه و کبد اثر گذار باشد یا خیر. اگر هرگونه مشکلات کلیوی و کبدی داشتید، حتماً به پزشکتان اطلاع رسانی کنید.
مصرف داروی خطرناک برای سن بالا
همزمان که سن شما بالا می رود، بدنتان به گونه ای متفاوت به دارو پاسخ می دهد. داروهایی که عوارض جانبی مثل جنون، سرگیجه و فشارخون بالا به همراه دارند، معمولاً برای افراد بالای 65 سال خطرناک تر هستند.
چگونه از این اتفاق جلوگیری کنیم :
لیستی از داروهایی که افراد بالای 65 سال می توانند از آن ها استفاده کنند، تهیه کنید. سپس این لیست را با خودتان به نزد پزشک ببرید و از او بخواهید که تمام داروهای تجویزی را با شما چک کند.
اگر داروی شما با ریسک همراه باشد، از پزشکتان بخواهید جایگزین مناسب تر و امن تری برایتانن تجویز کند.
کلام پایانی
مصرف صحیح دارو از بروز عوارض جانبی جدی جلوگیری و به درمان سریع‌تر بیماری کمک میکند. اگر در مورد نحوه‌ی مصرف داروها سوال دارید، از پزشک یا داروساز کمک بگیرید.
