علائم ام اس چیست؟ آیا ام اس درمان دارد؟ روش های پیشگیری از ام اس کدامند؟ آیا ام اس ارثی است؟ تغذیه چه تاثیری در این بیماری دارد؟ جواب تمام این سوالات را در این مقاله بصورت کامل بگیرید.
بیماری ام اس چیست ؟
بیماری ام اس یک بیماری بالقوه ناتوانکننده مغز و نخاع (سیستم عصبی مرکزی) است. در بیماری ام اس، سیستم ایمنی به غلاف محافظ (میلین) که رشتههای عصبی را میپوشاند حمله میکند و باعث ایجاد مشکلات ارتباطی بین مغز و بقیه بدن میشود.
در نهایت، این بیماری میتواند باعث آسیب دائمی یا زوال اعصاب شود. علائم و نشانههای ام اس بسیار متفاوت است و به میزان آسیب عصبی و اینکه کدام اعصاب تحت تاثیر قرار میگیرند، بستگی دارد.
انواع بیماری ام اس چیست؟
انواع بیماری ام اس را دانشمندان توصیف کرده‌اند که شایع‌ترین آنها شامل:
- عود کننده – فروکش کننده
- پیشرونده اولیه
- اپیشرونده ثانویه
اما در سال‌های اخیر اجماع فزاینده‌ای وجود دارد که این‌ها انواع متمایز ام اس نیستند، بلکه در امتداد یک زنجیره هستند. در برخی نقاط، التهاب مشخصه غالب این بیماری است، در حالی که در برخی دیگر، تخریب عصبی که در آن آسیب‌های قدیمی به مغز و نخاع بدتر میشود، غالب است.
علائم بیماری ام اس
مولتیپل اسکلروزیس یک بیماری مزمن است که سیستم عصبی مرکزی یعنی مغز، نخاع و اعصاب بینایی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این میتواند منجر به طیف وسیعی از علائم در سراسر بدن شود. برخی از علائم بیماری ام اس عبارتند از:
- مشکلات در تعادل و راه رفتن
- بیحسی
- گزگز
- عدم تحمل گرما
- دوبینی
- تاری دید
- کوررنگی جزئی
- درد چشم
- از دست دادن جزئی یا کامل بینایی
- خستگی
- سرگیجه
- ضعف در یک طرف یا نیمه پایین بدن
- مشکلات تفکر، یادگیری و برنامه ریزی
- لرزش
- اسپاسم
- احساس شوک الکتریکی ناشی از حرکت دادن سر به روشی خاص
- اختلال در عملکرد جنسی
- مشکلات روده و مثانه
در بسیاری از موارد، علائم بیماری ام اس را می‌توان گاهی با دارو و گاهی با نوعی توانبخشی مانند فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی یا شناخت درمانی، درمان کرد.
افراد مبتلا به ام اس که دارای خلق پایین و افسرده هستند، اغلب می‌توانند با همان انواع داروهای ضد‌افسردگی، روان‌درمانی و تغییرات سبک زندگی تغییرات مثبتی داشته باشند.
علاوه‌بر‌این، علائم ام اس و شدت آن از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است. علائم همچنین می‌توانند از یک روز یا یک هفته بیایند و از بین بروند و همچنین در طول زمان به تدریج تغییر کنند.
علت بیماری ام اس
علت بیماری ام اس ناشناخته است و هیچ‌کس نمی‌داند چه چیزی باعث ایجاد واکنش ایمنی شده که منجر به ضایعات ام اس میشود. اما تصور میشود که ترکیبی از حساسیت ژنتیکی و علل محیطی برای شروع این بیماری ضروری است.
برخی از محققان گمان می‌کنند که حمله ایمنی توسط انواع خاصی از عفونت‌های ویروسی ایجاد میشود.
همچنین در بررسی‌ها، مشاهده شده است که کمبود ویتامین D، چاقی، داشتن یک بیماری خود‌ایمنی، سیگار کشیدن خطر ابتلا به ام اس را افزایش می‌دهد.
اکثر افرادی که مبتلا به ام اس هستند هیچ فاکتور خطر شناخته شده‌ای ندارند. اما حتی داشتن یک دوقلو همسان مبتلا به ام اس، خطر ابتلا به ام اس را تنها ۲۰ تا ۴۰ درصد افزایش می‌دهد. بنابراین اگرچه داشتن سابقه خانوادگی ام اس تا حدودی خطر ابتلا به ام اس را افزایش می‌دهد اما ام اس یک بیماری ژنتیکی یا ارثی محسوب نمی‌شود.
عوارض بیماری ام اس در مردان و زنان
عوارض بیماری ام اس میتواند شامل موارد زیر شوند:
- اضطراب
- اختلال عملکرد مثانه و روده
- افسردگی
- اسپاستیسیته عضلانی
- درد
- اختلال عملکرد جنسی
- مشکلات خواب
- تغییرات شناختی مانند فراموشی یا نوسانات خلقی
یک فرد ممکن است پس از عود به طور کامل بهبود یابد یا ممکن است پس از آن علائم طولانی مدت داشته باشد. در‌حالی‌که استفاده از داروهای اصلاح کننده بیماری (DMDs) باید تعداد عودهای فرد را کاهش دهد.
به گفته انجمن ملی ام اس، اگرچه ام اس گاهی اوقات میتواند یک بیماری ناتوانکننده باشد، اکثر افرادی که به آن مبتلا هستند به شدت ناتوان نمی‌شوند.
بسیاری از افراد مبتلا به ام اس قادر به حفظ تحرک خود با کمک وسایل کمکی مانند عصا هستند که اغلب با ویلچرهای موتوری برای مسافت‌های طولانی تکمیل میشود. حدود یک سوم افراد مبتلا به ام اس توانایی راه رفتن خود را به طور کامل از دست می‌دهند.
تشخیص بیماری ام اس چگونه است؟
تشخیص بیماری ام اس به طور کلی بر اساس سابقه علائم فرد، همراه با نتایج انواع آزمایشات پزشکی، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ارزیابی تعادل و هماهنگی
- بررسی بینایی
- ارزیابی عملکرد ذهنی
- آزمایش خون برای رد سایر شرایط
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی(MRI) برای تشخیص ضایعات مغزی معمول ام اس
- ارزیابی آب نخاع برای به دست آوردن مایع مغزی نخاعی، ممکن است حاوی موادی باشد که بیشتر در افراد مبتلا به ام اس یافت میشود.
تشخیص زودهنگام ام اس بسیار مهم است تا درمان زودهنگام با هدف کند کردن پیشرفت بیماری آغاز شود.
درمان بیماری ام اس
ام اس غیر قابل درمان است، بنابراین تا آخر عمر باقی خواهد ماند، اما تعدادی از درمان‌ها می‌توانند به کنترل این بیماری کمک کنند. درمان آن اغلب شامل داروهای اصلاح کننده بیماری برای کاهش تعداد و شدت عودها در مبتلایان و کند کردن پیشرفت بیماری است. اما این داروها علائم ام اس را کنترل میکند.
به همین دلیل، درمان ام اس به طور کلی شامل یک رویکرد چند جانبه است، از جمله:
- استفاده از دوزهای بالای استروئیدها
- پلاسمافرز برای کوتاه کردن عود
- استفاده از درمان‌های اصلاح کننده بیماری برای جلوگیری از عود و پیشرفت بیماری
- درمان علائم ام اس با استفاده از داروهای بیماری ام اس
- فیزیوتراپی و انواع دیگر درمان‌های توانبخشی
- سبک زندگی سالم
پزشکان می‌توانند طیف گسترده‌ای از داروها را برای تسکین علائم مربوط به ام اس تجویز کنند، از جمله مسکن‌های درد، داروهای ضد اسپاسم مانند باکلوفن، و شل کننده‌های عضلانی، مانند زانافلکس(تیزانیدین)، برای کاهش اسپاسم عضلانی و آمپیرا(دالفامپریدین) برای بهبود توانایی راه رفتن.
فیزیوتراپی در بیماران ام اس
فیزیوتراپی بیماران ام اس میتواند برای مقابله با خستگی، ضعف، درد و اسپاسم مفید باشد. فیزیوتراپیست میتواند تمرینات، کشش‌ها و تمرین‌های درمانی را برای بهبود سطح انرژی و عملکرد فیزیکی تجویز کند.
گفتاردرمانی در بیماران ام اس
گفتاردرمانی در بیماران ام اس زمانی تجویز میشود که پزشک مشکلاتی را در گفتار یا بلع فرد مشاهده کند. پزشک معالج برای رفع مشکلات صحبت کردن یا بلع، افراد را به گفتاردرمان ارجاع می‌دهد.
کاردرمانی در بیماران ام اس
کاردرمانی بیماران ام اس اغلب برای یافتن راه‌های آسان‌تر یا جایگزینی برای دستیابی به وظایف روزمره، از جمله با استفاده از وسایل کمکی و تکنیک‌های حفظ انرژی، استفاده میشود.
توانبخشی شناختی در بیماران ام اس
توانبخشی شناختی در بیماران ام اس برای کمک به وظایف حافظه و تفکر می‌باشد. در گذر زمان ممکن است افراد مبتلا به ام اس افسردگی، اضطراب، غم و اندوه یا ناراحتی ساده مرتبط با زندگی با یک بیماری مزمن را احساس کنند و برای کمک به فرد، ممکن است به روانشناس معرفی شوند.
تغذیه دربیماران ام اس
تغذیه برای بیماران ام اس و یک رژیم غذایی سالم برای افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس تفاوت چندانی با یک رژیم غذایی سالم برای هیچ فردی ندارد.
غذا خوردن خوب اولیه(کالری کافی از ترکیبی از پروتئین‌های بدون چربی، منابع کربوهیدرات غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات و چربی‌های سالم مانند: ماهی، آجیل، دانه‌های روغنی) میتواند به حفظ سطح انرژی فرد کمک کند.
ورزش در بیماران ام اس
علاوه بر توانبخشی و درمان‌های کمکی، ورزش و مدیتیشن هر دو عملکرد و کیفیت زندگی افراد مبتلا به ام اس را بهبود می‌بخشند. حفظ وزن مناسب، میتواند در تحرک و میزان فعالیت فرد تاثیر بگذارد.
با توجه به اینکه بیماری ام اس یک بیماری اختلال بین سیستم عصبی مغز و اندام‌ها است؛ یعنی اندام‌ها به طور دقیق از مغز فرمان نمی‌گیرند، پس اگر به‌موقع و به‌صورت مداوم مورد معالجه قرار نگیرد، میتواند باعث بروز بعضی اختلالات منجر به مرگ گردد.
اما بیماران زیادی هستند که دارای ام اس بوده و طولانی‌مدت زندگی کرده‌اند. بیماران اس ام اس با توجه به سیر این بیماری به چهار دسته تقسیم می‌شوند:
نوع ۱: RR که به صورت فازهای پیشرفت‌کننده و پسرفت‌کننده تازه تظاهر میکند.
نوع۲: PP که از ابتدا دارای علائم پیشرونده بوده و فاز بهبودی ندارد.
نوع ۳: SP در این نوع ابتدا به صورت پیشرونده و پسرفت‌کننده بوده، اما مدتی پیشرفت‌کننده میشود.
نوع ۴: RP که در آن بیماری سیر پیشرفت و بهبود داشته، اما در نهایت سیر پیشرونده دارد.
بیماری ام اس در مردان و زنان
سن بروز بیماری ام اس بین ۲۵ تا ۴۰ سال است. شیوع این بیماری در زنان دو برابر مردان است و سن شروع آن در زنان حدود ۵ سال زودتر از مردان اتفاق می‌افتد.
بنابراین بیماری ام اس در مردان شیوع پایین‌تری دارد ولی ممکن است شدت آن بیشتر باشد. بنابراین باید بیشتر توجه افراد به پیشگیری از این بیماری به‌خصوص در سنین جوانی باشد؛ زیرا در اثر ابتلا، ممکن است فرد توانایی کنترل عوارض آن را نداشته باشد و زندگی وی تحت تاثیر آن قرار بگیرد.
بیماری ام اس و ازدواج
با توجه به منطقه درگیر در بیماری می‌توان تعیین کرد که این بیماری ام اس در ازدواج فرد تاثیر می‌گذارد یا خیر؛ اما آنچه مسلم است با توجه به پیگیری‌های مستمر و دقت در رعایت دستورات پزشک و سبک سالم زندگی، می‌توان از ازدواج راحت و کامل برخوردار بود.
در بیماری ام اس برای انجام فعالیتهای جنسی، مردان بیشتر از زنان دچار افت و یا عدم توانایی می‌شوند.
از آن جایی که ام اس باعث خستگی و افسردگی میشود، حفظ روحیه و داشتن محیط شاد و دوری از خستگی در بهبود زندگی این افراد نقش مهمی را ایفا میکند و همراهان بیمار باید به این مسئله توجه دقیقی داشته باشند.
با این وجود ازدواج کردن یا نکردن، مسئله‌ای است که افراد باید خود درباره آن تصمیم بگیرند و با درنظر گرفتن شرایط جسمی و روحی و همچنین تاثیری که ازدواج روی آنها می‌گذارد، انتخاب نمایند.
سبک زندگی و بیماری ام اس
همان‌طور که گفته شد، سبک زندگی یعنی دوری از دخانیات، رژیم غذایی سالم، تحرک و مبتلا نبودن به اضافه وزن میتواند در پیشگیری از بیماری ام اس موثر باشد.
بنابراین باید برای تناسب اندام از یک رژیم لاغری مناسب استفاده کنید که مواد مغذی کافی به بدن شما برساند و به شما در پیشگیری از انواع بیماری‌ها و ارتقای سلامت کمک کند.
چگونه رژیم غذایی بر ام اس تأثیر می گذارد؟
در حال حاضر، هیچ دستورالعمل رسمی غذایی برای مبتلایان به ام.اس وجود ندارد. هیچ دو نفر مبتلا به ام.اس به طور یکسان آن را تجربه نمی کنند.
با این حال، دانشمندان بر این باورند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ممکن است باعث بیماری شود و همچنین تغذیه می تواند تأثیرگذار باشد.
این واقعیت که شیوع بیماری ام اس در کشورهای غربی بیشتر از کشورهای در حال توسعه است ، دلیل بر این است که رژیم غذایی ممکن است نقشی اساسی داشته باشد.
به همین دلیل دستورالعمل ها و توصیه های رژیم غذایی برای مبتلایان به ام اس باید کمک به مدیریت علائم برای بهبود کیفیت کلی زندگی باشد.
رژیم غذایی ممکن است به چندین روش به MS کمک کند، از جمله با جلوگیری یا کنترل پیشرفت آن، کمک به مدیریت علائم آن و کاهش شعله ور شدن.
در حالت ایده آل، یک رژیم غذایی برای MS باید سرشار از آنتی اکسیدان برای مقابله با التهاب، سرشار از فیبر برای کمک به حرکات روده، کلسیم و ویتامین D کافی برای مبارزه با پوکی استخوان و مقدار زیادی ویتامین و مواد معدنی برای مقابله با خستگی و تقویت سلامتی باشد.
همچنین باید غذاهایی را که با التهاب مزمن و سایر پیامدهای ضعف سلامتی مرتبط هستند یا غذاهایی که فعالیتهای روزمره را برای فرد مبتلا به ام اس دشوارتر می کند، محدود کند.
بیماران MS چه مواردی را مصرف کنند
یک رژیم غذایی مناسب MS باید به افراد مبتلا به MS کمک کند تا علائم خود را مدیریت کنند. به طور خاص، باید به کنترل پیشرفت بیماری کمک کند و هدف آن به حداقل رساندن تأثیرات علائم رایج MS بر کیفیت زندگی بیماران باشد. در اینجا لیستی از غذاها برای استفاده در یک رژیم غذایی مناسب بیماران MS وجود دارد:
میوه ها و سبزیجات: همه میوه ها و سبزیجات تازه
غلات: کلیه غلات مانند جو دو سر ، برنج و کینوا
آجیل و دانه ها: همه مغزها و دانه ها
ماهی: همه ماهی ها ، به ویژه ماهی های تازه و ماهی های روغنی چرب ، مانند ماهی آزاد و ماهی خال مخالی ، زیرا سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 و ویتامین D هستند
گوشت و تخم مرغ: تخم مرغ و همه گوشت های تازه مانند گوشت گاو ، مرغ ، گوشت بره و غیره
محصولات لبنی: مانند شیر ، پنیر ، ماست ، کره
چربی ها: چربی های سالم ، مانند روغن زیتون ، بذر کتان ، نارگیل و آووکادو
غذاهای غنی از پروبیوتیک: مانند ماست ، کفیر ، کلم ترش ، و کیمچی
نوشیدنی ها: آب ، چای های گیاهی
گیاهان و ادویه ها: همه گیاهان و ادویه های تازه
غذاهایی که باید از آنها اجتناب کنید
در حالی که یک رژیم غذایی مناسب MS به بسیاری از گزینه های سالم و لذیذ اجازه می دهد، هنوز برخی از گروه های غذایی وجود دارد که باید برای کمک به مدیریت علائم MS محدود کنید. بیشتر این غذاها با التهاب مزمن در ارتباط هستند.
این مواد شامل گوشت های فرآوری شده، کربوهیدرات های تصفیه شده، چربی های ترانس و نوشیدنی های شیرین شده با شکر هستند. در اینجا لیستی از مواد غذایی وجود دارد که در صورت ابتلا به ام اس از مصرف آنها اجتناب می کنید:
گوشت های فرآوری شده: مانند سوسیس، کالباس، گوشت های کنسرو شده و گوشت های نمکی، دودی یا پخته شده.
کربوهیدرات های تصفیه شده: مانند نان سفید، ماکارونی، بیسکویت و توتیلا آرد
غذاهای سرخ شده: مانند سیب زمینی سرخ کرده، مرغ سرخ شده و دونات
غذاهای ناسالم: مانند فست فود، چیپس سیب زمینی و غذاهای راحت و منجمد
چربی های ترانس: مانند مارگارین، روغن های گیاهی هیدروژنه
نوشیدنی های شیرین شده با شکر: مانند نوشیدنی های انرژی زا و ورزشی، نوشابه و چای شیرین
الکل: مصرف تمام نوشیدنی های الکلی را در صورت امکان محدود کنید
برخی از افراد مبتلا به ام اس ممکن است به بیماری سلیاک مبتلا باشند؛ در این صورت، تمام غذاهای حاوی گلوتن مانند غذاهای حاوی گندم، جو و چاودار اجتناب کنید.
سایر نکات رژیم غذایی برای کمک به بیماری ام اس
علاوه بر دستورالعمل های رژیم غذایی بالا، افراد مبتلا به ام اس ممکن است بخواهند نکات غذایی زیر را برای کمک به مدیریت علائم خود در نظر بگیرند.
مطمئن شوید که به اندازه کافی غذا می خورید: کم کالری خوردن باعث خستگی می شود.
وعده های غذایی خود را از قبل آماده کنید: اگر وقت دارید، وعده های غذایی بسته بندی شده می توانند بعداً به شما در صرفه جویی انرژی کمک کنند. این خصوصاً می تواند مفید باشد اگر غالباً خسته هستید.
آشپزخانه خود را مرتب کنید: غذا ، ظروف و سایر تجهیزات را در مناطقی قرار دهید که تمیز کردن آنها برای شما آسان است. این به شما در صرفه جویی در انرژی کمک می کند.
