برنج سیاه چیست و چه خواصی دارد ؟

خواص برنج سیاه که نوعی برنج خاص است زیاد است و عوارض برنج سفید را ندارد.در این مطلب از پارس مگ شما قرار است با برنج سیاه و خواص آن آشنا شوید.

برنج سیاه که به آن «برنج ممنوعه» یا «برنج بنفش» نیز می‌‌گویند، نوعی برنج است که به گونه «Oryza sativa L» تعلق دارد. بد نیست بدانید برنج سیاه، رنگ بنفش تیره (متمایل به سیاه) خود را از رنگدانه‌ای به نام «آنتوسیانین» می‌‌گیرد که خواص آنتی اکسیدانی قوی دارد.

شاید جالب باشد بدانید که در چین باستان، برنج سیاه آنقدر منحصر به فرد و مغذی شناخته می‌شد که برای همه ممنوع بود، مگر خانواده سلطنتی، به همین خاطر به برنج سیاه لقب برنج ممنوعه داده بودند. امروزه، به لطف طعم ملایم و آجیلی آن، بافت نرم و ارزش غذایی بالای آن، برنج سیاه را می‌‌توان در غذاهای متعددی در سراسر جهان یافت.

برنج سیاه چیست ؟

برنج سیاه که به برنج بنفش یا ممنوعه هم معروف است، یکی از ۲۰ نوع برنج گونه اوریزا ساتیوا ال (Oryza sativa L) است. این برنج سرشار از رنگدانه آنتوسیانین است. آنتوسیانین همان رنگدانه آنتی‌اکسیدانی است که موجب رنگ تیره بادمجان و تمشک می‌شود.

برنج سیاه تقریبا همیشه به‌صورت غلات کامل فروخته می‌شود و بیرونی‌ترین لایه سبوس آن دست‌نخورده باقی می‌ماند. از این نظر برنج سیاه را می‌توان نوعی برنج قهوه‌ای یا تصفیه‌نشده دانست.

برنج سیاه وقتی خام است، کاملا سیاه دیده می‌شود اما وقتی در آب خیسانده یا پخته شود، به رنگ بنفش درمی‌آید که نتیجه مخلوط‌شدن سبوس سیاه با اندوسپرم (درون‌دانه) است. در ضمن نباید برنج سیاه را با برنج وحشی که نوعی غلات از جنس زیزانیا (Zizania) است اشتباه بگیرید.

چرا برنج سیاه برنج ممنوعه هم نامیده می‌شود ؟

این برنج به برنج ممنوعه هم معروف است، زیرا برنج سیاه در چین باستان نادر و مخصوص اشراف بود. البته هنوز هم به‌دلیل کشت کم این نوع برنج (۱۰درصد برنج‌های دیگر)،‌ برنج سیاه کمیاب‌تر از سایر برنج‌هاست. این واقعیت که صدها سال است از این نوع برنج در طب سنتی چین استفاده می‌شود، این برنج را خاص می‌کند، حتی اگر دیگر مخصوص اشراف نباشد.

برنج سیاه چه مزه‌ای دارد ؟

طعم برنج سیاه به نوع آن بستگی دارد، اما از آنجایی‌ که سبوس‌دار است، مزه آن کمی مثل برنج قهوه‌ای است. البته برنج سیاه چینی طعم ملایمی مثل میوه‌های شیرین دارد.

در پارس مگ بخوانید : نگهداری برنج در خانه چه شرایطی دارد ؟

ارزش غذایی برنج سیاه

در هر نصف فنجان برنج سیاه پخته‌شده، این مواد مغذی وجود دارد:

ماده مغذی	مقدار
کالری	۱۷۳
پروتئین	۵ گرم
کربوهیدرات	۳۸ گرم
فیبر	۳ گرم
قند	۱ گرم
چربی	۲ گرم
کلسترول	–
سدیم	۴ میلی‌گرم

انواع برنج سیاه

۱. برنج سیاه چسبناک

این نوع برنج دانه‌بلند است و اغلب با برنج چسبناک سفید مخلوط و با بخار دم می‌شود و در خیلی از دسرهای تایلندی کاربرد دارد.

۲. برنج سیاه ژاپونیکا

برنج سیاه ژاپونیکا (Japonica) ترکیب ۲۵درصد برنج ژاپونیکای دانه‌کوتاه سیاه و ۷۵درصد برنج قرمز دانه‌متوسط است که معمولا در کالیفرنیا تولید می‌شود. این نوع برنج برای تهیه سالاد ایدئال است.

۳. برنج سیاه چینی

این نوع برنج در ژجیانگ واقع در شمال چین تولید و به‌صورت پوره مصرف می‌شود. بافت این نوع برنج محکم است و همچنین چسبندگی ندارد و سریع‌تر از برنج قهوه‌ای آماده می‌شود.

خواص و فواید برنج سیاه

۱- ارزش غذایی بالا

در مقایسه با سایر انواع برنج، برنج سیاه بیشترین پروتئین را در خود جای داده است. هر ۱۰۰ گرم برنج سیاه، حاوی ۹ گرم پروتئین است، در حالی که در همین میزان برنج قهوه‌ای، ۷ گرم پروتئین وجود دارد. همچنین برنج سیاه منبع خوبی از آهن است؛ این ماده معدنی برای انتقال اکسیژن در سراسر بدن ضروری است.

۱/۴ فنجان برنج سیاه نپخته، معادل حدود ۴۵ گرم، حاوی مواد معدنی زیر است:

• کالری: ۱۶۰
• چربی: ۱.۵ گرم
• پروتئین: ۴ گرم
• کربوهیدرات: ۳۴ گرم
• فیبر: ۱ گرم
• آهن: ۶ درصد از ارزش روزانه (DV)

۲. برنج سیاه سرشار از آنتی اکسیدان است

برنج سیاه علاوه بر اینکه منبع خوبی از پروتئین، فیبر و آهن است، حاوی چندین آنتی‌اکسیدان است. آنتی اکسیدان‌‌ها ترکیباتی هستند که از سلول‌‌های بدن در برابر استرس اکسیداتیو ناشی از رادیکال‌‌های آزاد محافظت می‌‌کنند. رادیکال‌های آزاد خطر ابتلا به چندین بیماری مزمن، از جمله بیماری قلبی، آلزایمر و دمانس و انواع خاصی از سرطان را افزایش می‌دهند.

برنج سیاه با وجود این که محبوبیت کمتری نسبت به سایر گونه‌‌های برنج دارد، تحقیقات نشان می‌‌دهد که دارای بالاترین ظرفیت و فعالیت آنتی اکسیدانی کلی است. در واقع، علاوه بر آنتوسیانین، برنج سیاه حاوی بیش از ۲۳ ترکیب گیاهی با خواص آنتی اکسیدانی، از جمله چندین نوع فلاونوئیدها و کاروتنوئیدها است. بنابراین، افزودن برنج سیاه به رژیم غذایی می‌‌تواند راهی آسان برای بهبود سلامت از طریق آنتی‌اکسیدان‌‌ها باشد.

۳. برنج سیاه و اثرات ضد التهابی آن

آنتوسیانین‌‌ها گروهی از رنگدانه‌‌های گیاهی فلاونوئیدی هستند که در چندین غذای گیاهی دیگر مانند زغال اخته و سیب زمینی شیرین هم یافت می‌شوند. این رنگدانه‌ها همان‌طور که گفته شد، مسئول رنگ بنفش برنج سیاه هستند. تحقیقات نشان می‌‌دهد که آنتوسیانین‌‌ها دارای اثرات ضد التهابی، آنتی اکسیدانی و ضد سرطانی قوی هستند.

علاوه بر این، مطالعات آزمایشگاهی روی حیوانات نشان داده است که خوردن غذاهای سرشار از آنتوسیانین به محافظت در برابر چندین بیماری مزمن، از جمله بیماری قلبی، چاقی و برخی از انواع سرطان کمک کند.

۴. خواص و فواید برنج سیاه برای سلامت قلب

تحقیقات در مورد اثرات برنج سیاه بر سلامت قلب محدود است. با این حال، بسیاری از آنتی اکسیدان‌‌های موجود در این نوع برنج، به محافظت از بدن در برابر بیماری قلبی کمک می‌‌کنند. فلاونوئیدهای برنج سیاه با کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی و مرگ ناشی از آن مرتبط است. علاوه بر این، تحقیقات اولیه روی حیوانات و انسان‌‌ها نشان می‌‌دهد که آنتوسیانین‌‌ها ممکن است به بهبود سطح کلسترول و تری گلیسیرید کمک کنند.

یک مطالعه بر روی ۱۲۰ بزرگسال با سطح کلسترول بالا نشان داد که مصرف دو کپسول آنتوسیانین ۸۰ میلی گرمی در روز به مدت ۱۲ هفته منجر به بهبود قابل توجه سطح کلسترول HDL (خوب) و کاهش قابل توجهی سطح کلسترول LDL (بد) شد.

مطالعه دیگری که روی خرگوش‌‌ها انجام شد و اثرات یک رژیم غذایی با کلسترول بالا را بر تجمع پلاک تجزیه و تحلیل کرد، نشان داد که افزودن برنج سیاه به رژیم غذایی با کلسترول بالا در مقایسه با رژیم‌‌های غذایی حاوی برنج سفید، ۵۰ درصد کمتر باعث ایجاد پلاک می‌‌شود. این مطالعه نشان داد که خوردن برنج سیاه ممکن است بدن را از بیماری قلبی محافظت کند. البته این آزمایش‌ها روی انسان‌ها انجام نشده است.

۵- خواص و فواید برنج سیاه برای سرطان

بررسی تحقیقات نشان داد که مصرف غذاهای غنی از آنتوسیانین خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش می‌دهد. همچنین بر اساس یک مطالعه آزمایشگاهی، آنتوسیانین‌‌های برنج سیاه، تعداد سلول‌‌های سرطان سینه انسان و رشد و توانایی انتشار آنها را کاهش می‌‌دهد. اگرچه نتایج این تحقیقات امیدوارکننده به نظر می‌رسند اما تحقیقات بیشتری برای درک کامل توانایی آنتوسیانین موجود در برنج سیاه برای کاهش خطر و گسترش انواع خاصی از سرطان نیاز است.

۶- خواص برنج سیاه برای سلامت چشم

تحقیقات نشان می‌‌دهد که برنج سیاه حاوی مقادیر زیادی لوتئین و زآگزانتین است- دو نوع کاروتنوئید که با سلامت چشم مرتبط هستند. این ترکیبات به عنوان آنتی اکسیدان عمل می‌‌کنند تا از چشم‌ها در برابر رادیکال‌‌های آزاد مضر بالقوه محافظت کنند. به طور خاص، آزمایش‌ها نشان می‌دهند که لوتئین و زآگزانتین با فیلتر کردن امواج مضر نور خورشید، به محافظت از شبکیه چشم کمک می‌‌کنند.

تحقیقات نشان می‌دهد که این آنتی‌اکسیدان‌ها ممکن است نقش مهمی در محافظت در برابر دژنراسیون ماکولای مرتبط با سن (AMD) که عامل اصلی نابینایی در سراسر جهان است، ایفا کنند. آنها همچنین خطر ابتلا به آب مروارید و رتینوپاتی دیابتی را کاهش می‌دهند.

در نهایت، نتایج یک مطالعه یک هفته‌ای روی موش‌ها نشان داد که مصرف عصاره آنتوسیانین گرفته شده از برنج سیاه، باعث می‌شود وقتی موش‌ها در معرض نورهای فلورسنت قرار می‌گیرند، شبکیه چشم آن‌ها آسیب کمتری ببیند. با این حال، این یافته‌‌ها باید روی انسان‌ها نیز امتحان شود.

۷- برنج سیاه فاقد گلوتن است

گلوتن نوعی پروتئین است که در غلاتی مانند گندم، جو و چاودار یافت می‌‌شود. احتمالا می‌دانید که افراد مبتلا به بیماری سلیاک باید از مصرف گلوتن اجتناب کنند، چون مصرف این پروتئین، به روده کوچک آسیب می‌‌رساند. گلوتن همچنین می‌‌تواند عوارض جانبی منفی گوارشی مانند نفخ و درد شکم را در افراد مبتلا به حساسیت به گلوتن ایجاد کند.

در حالی که بسیاری از غلات کامل حاوی گلوتن هستند، برنج سیاه یک گزینه مغذی و به طور طبیعی بدون گلوتن است و کسانی که رژیم غذایی بدون گلوتن دارند، می‌‌توانند از مصرف آن لذت ببرند.

۸- خواص و فواید برنج سیاه برای لاغری

برنج سیاه منبع خوبی از پروتئین و فیبر است، که هر دو می‌‌توانند با کاهش اشتها و افزایش احساس سیری، به کاهش وزن کمک کنند. علاوه بر این، تحقیقات اولیه روی حیوانات نشان می‌دهد که آنتوسیانین‌هایی مانند آنچه در برنج سیاه یافت می‌شود به کاهش وزن و کم شدن درصد چربی بدن کمک می‌کنند.

در حالی که تحقیقات در مورد نقش برنج سیاه در کاهش وزن در انسان محدود است، مشخص شده است که در صورت ترکیب این برنج با برنج قهوه‌ای به کاهش وزن کمک می‌‌کند. نتایج یک مطالعه ۶ هفته‌ای روی ۴۰ زن با اضافه وزن نشان داد، افرادی که سه بار در روز ترکیبی از برنج قهوه‌ای و سیاه را در یک رژیم غذایی با کالری محدود می‌خوردند، نسبت به افرادی که برنج سفید مصرف می‌کردند، وزن و چربی بیشتری از دست دادند.

۹- خواص برنج سیاه برای دیابت

خواص برنج سیاه به موارد بالا محدود نمی‌شود. برای مثال می‌توانید با برنج سیاه سطح قند خون را کاهش دهید. نتایج مطالعات آزمایشگاهی روی حیوانات نشان داده است که مصرف برنج سیاه و سایر غذاهای حاوی آنتوسیانین به کاهش سطح قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ کمک می‌کند. البته مطالعات انسانی نیز برای تایید این اثرات مورد نیاز است.

۱۰- خواص و فواید برنج سیاه برای کبد

برنج سیاه ممکن است خطر ابتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) را کاهش دهد. مطالعه‌ای روی موش‌‌ها نشان داد که افزودن برنج سیاه به رژیم غذایی پرچرب به طور قابل توجهی باعث کاهش تجمع چربی در کبد می‌‌شود.

۱۱- پخت و پز آسان با برنج سیاه

روش پختن برنج سیاه، آسان و شبیه به دیگر انواع برنج است. می‌توانید این برنج را آبکش یا به صورت برنج کته‌ای درست کنید. مدت ۳۰ تا ۳۵ دقیقه زمان لازم است تا برنج، نرم شده و تمام آب آن جذب شود. برای جلوگیری از صمغی شدن برنج هنگام پخت، توصیه می‌‌شود برنج را قبل از پختن با آب خنک بشویید تا نشاسته اضافی روی سطح آن پاک شود.

۱۲- خواص برنج سیاه در بارداری

محتوای پروتئین، اسید آمینه لیزین و آرژنین برنج سیاه حدود سه برابر بیشتر از برنج سفید است. به همین دلیل یک ماده مغذی عالی برای رشد جنین و سلامت زنان باردار به حساب می‌آید. آهن موجود در برنج سیاه همچنین از بروز کم خونی در دوران بارداری پیشگیری می‌کند.

علاوه بر این فیبر فراوان برنج سیاه خطر بروز مشکلات معده و گوارشی را در زنان باردار کاهش می‌دهد. بد نیست بدانید بهترین روش مصرف برنج سیاه در دوران بارداری درست کردن آن به صورت دسر فرنی است که بافت نرمی داشته باشد و همه مواد موجود در آن حفظ شود.

۱۳- خواص برنج سیاه برای بیماری آسم

یکی از خواص و فواید برنج سیاه، کمک به درمان مشکلات تنفسی و بیماری آسم است. آنتوسیانین‌های موجود در برنج سیاه التهاب در راه‌های هوایی و خلط بیش از حد دستگاه تنفسی را کاهش می‌دهند و از این طریق به پیشگیری و درمان بیماری آسم کمک می‌کنند.

۱۴- خواص برنج سیاه برای پوست

خاصیت آنتی اکسیدانی قوی موجود در برنج سیاه، از پوست در برابر پرتوهای آسیب‌رسان خورشید و آلودگی‌‌ها محافظت می‌کند. همین عامل باعث کاهش علائم پیری زودرس، به تعویق انداختن بروز و ایجاد چین و چروک و لکه‌های تیره روی پوست کمک خواهد کرد.

علاوه بر این، برنج سیاه به دلیل پروتئین‌های فراوان باعث افزایش حالت کشسانی و استحکام پوست می‌شود. می‌توانید برنج سیاه را به صورت ماسک بر روی پوست خود استعمال کنید تا از خواص و فواید برنج سیاه برای پوست بهره ببرید.

۱۵- خواص برنج سیاه برای مو

یکی دیگر از کاربردهای برنج سیاه،‌ تقویت و لطافت و نرمی مو است. در چین از مخمر آب برنج سیاه برای شستن موها استفاده می‌شود. آب برنج سیاه به‌خاطر خاصیت ضد اکسیدانی، به تغذیه و سلامت پوست سر و مو کمک می‌کند و باعث براق شدن و لطافت موها خواهد شد. برنج سیاه حاوی بیوتین، ویتامین B و دیگر پروتئین‌های ضروری برای رشد موها است و از مو در مقابل اثرات مخرب ناشی از باد و پرتوهای مضر نور خورشید محافظت می‌کند.

ماسک موی برنج سیاه

برای درست کردن ماسک مو با برنج سیاه، مقداری از آبی که برنج سیاه را در آن خیسانده‌اید با با ژل آلوئه ورا ترکیب و به صورت شامپو از آن استفاده کنید. این ماسک به حفظ سلامت موها در برابر آسیب‌های مختلف محیطی کمک می‌کند.

مواد مغذی در برنج سیاه

برنج سیاه مملو از اسید‌های آمینه، اسیدهای چرب، آنتی‌اکسیدان‌، فلاونوئید، آنتوسیانین و دیگر ترکیبات فنولیک است. برنج سیاه ۱۸ نوع اسیدآمینه دارد که برای عملکردهای بدن از جمله ترمیم بافت‌ پوست و دیگر بافت‌های بدن مفیدند. در ضمن این برنج انرژی بدن را افزایش می‌دهد و در عین حال موجب بهبودی هضم می‌شود.

برخی از مواد مغذی موجود در برنج سیاه عبارت‌اند از:

• ویتامین E؛
• ریبوفلاوین (B2)؛
• نیاسین (B3)،؛
• بتاکاروتن؛
• لوتئین؛
• زآگزانتین؛
• کلسیم؛
• کروم؛
• فسفر؛
• آهن؛
• منگنز؛
• پتاسیم؛
• روی؛
• مس؛
• منیزیم.

چرا باید برنج سیاه بخوریم ؟

اگرچه مصرف برنج سیاه به اندازه سایر انواع برنج رایج نیست، اما این نوع برنج دارای بالاترین فعالیت آنتی اکسیدانی است و پروتئین بیشتری نسبت به برنج قهوه‌ای دارد. مصرف آن فواید متعددی برای سلامتی دارد، از جمله تقویت سلامت چشم و قلب، محافظت در برابر انواع خاصی از سرطان و کمک به کاهش وزن.

از سوی دیگر برنج سیاه چیزی بیش از یک دانه مغذی است. هنگامی که پخته می‌‌شود، رنگ بنفش تیره آن می‌‌تواند غذا را به یک خوردنی بسیار جذاب و زیبا و خاص تبدیل کند.

مضرات برنج سیاه چیست ؟

برنج سیاه مانند هر برنج دیگری آرسنیک موجود در خاک را به خود جذب می‌کند. برای کاهش مصرف آرسنیک، برنج را قبل از پخت کاملا بشویید.

روش‌های پخت برنج سیاه

بهترین طرز پخت برنج سیاه با توجه به نوع آن تعیین می‌شود. مثلا برنج سیاه چسبنده را باید بخارپز کرد. اما انواع دیگر این برنج را می‌توان ابتدا در آب خیس کرد و آنها را مانند برنج قهوه‌ای آبکش کرد و پخت. در ادامه، ۳ روش پخت را معرفی کرده‌ایم.

۱. پخت برنج با پلوپز برقی

برای پخت برنج سیاه در پلوپز برقی باید تنظیمات مربوط به پخت برنج قهوه‌‌ای دستگاه را انتخاب کنید.

۲. روش کته

در این روش باید برنج را در قابلمه‌ای بریزید و به‌ازای هر فنجان برنج، ۲ فنجان آب به آن بیفزایید و قابلمه را روی اجاق با حرارت متوسط بگذارید و صبر کنید تا آب قابلمه کشیده شود. سپس دمی قابلمه را گذاشته و برنج را به‌مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه دم کنید.

۳. روش آبکش

برنج را درون قابلمه‌ای پر از آب و نمک (۶ فنجان آب به‌ازای هر فنجان برنج) بریزید و روی حرارت بگذارید تا آب به جوش آید. وقتی مغز برنج کمی نرم شد، برنج را آبکشی کنید و دوباره آن را داخل قابلمه بریزید و دمی بگذارید و به‌مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه برنج را دم کنید.

چند ایده عالی برای تهیه برنج سیاه

1. برنج سیاه همراه با غلات بدون گلوتن، سیب‌زمینی شیرین و گشنیز تازه.
2. فرنی برنج سیاه در کنار پوره انواع توت‌ها (برای صبحانه).
3. فرنی برنج سیاه همراه با شیر نارگیل و انبه تازه.
4. برنج سیاه با کدوحلوایی و سالاد پیازچه.
5. مخلوطی از برنج سیاه و سفید سرخ‌شده.
6. برنج سیاه بدون گلوتن همراه با بستنی نارگیلی. (مخصوص افرادی که عاشق ماجراجویی غذایی هستند!)
7. کیک برنجی چینی با برنج سیاه.
8. سوپ مرغ همراه با برنج سیاه.

برنج سیاه از کجا بخرم ؟

برنج سیاه در بازار ایران بسیار کم است و به‌راحتی پیدا نمی‌شود. می‌توانید در فروشگاه‌های مواد غذایی سالم آنلاین این نوع برنج را جست‌وجو کنید. با جست‌وجویی ساده در اینترنت می‌توانید مراکز فروش و قیمت برنج سیاه را بیابید. البته حتما دقت کنید که چه نوع برنجی برایتان می‌فرستند.