با انواع نمک خوراکی و کاربردهای آن ها آشنا شوید

نمک خوراکی ترکیب کلرید سدیم (NaCl) است که معمولا به‌صورت دانه‌های ریز یا خرده‌های کریستالی زبر در دسترس است.نمک انواع مختلفی دارد که در این مطلب از پارس مگ شما با آن ها  کاربردشان آشنا خواهید شد.

فواید نمک خوراکی

سدیم موجود در نمک از عناصر ضروری برای حیات است، به‌ویژه برای انسان‌ها. نمک تکانه‌های عصبی (nerve impulse) را تحریک و تعادل الکترولیت‌ها و مایعات را حفظ می‌کند. یون‌های سدیم برای فعالیت قلب و برخی از عملکردهای متابولیک حیاتی‌اند. بااین‌حال مصرف نمک زیاد در رژیم غذایی ممکن است منجر به فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی‌عروقی شود.

نمک اپسوم (Epsom salt) که نخستین بار در چاه‌های اپسوم انگلستان کشف شد، درد ماهیچه‌ها را تسکین می‌دهد و استفاده از آن در آب حمام بهبودی را تسریع می‌کند. البته نمک اپسوم از نظر فنی نمک نیست، بلکه شکلی کریستالی از سولفات منیزیم است که ظاهری شبیه نمک دارد و خوراکی نیست.

همچنین در پارس مگ بخوانید : کاربرد نمک در زندگی چیست ؟

انواع نمک خوراکی

نمک کوشر (Kosher salt)

نمک کوشر نوعی نمک دانه‌درشت است که زیاد تصفیه نشده، یعنی تقریبا کلرید سدیم خالص است و یونیزه نمی‌شود. این نمک فاقد ید یا سایر مواد افزودنی است. نمک کوشر از نمک خوراکی دانه‌هایی درشت‌تر و شوری کمتری دارد. نمک کوشر به‌دلیل دانه‌های درشت خود برای طعم‌دارکردن گوشت، مرغ و سالاد و کلا هرچیزی به‌ غیر از پخت‌وپز مناسب است. این نمک از رسوبات سنگ نمک به دست می‌آید و در بسیاری از کشورها تولید می‌شود.

نمک دریا

نمک دریا با تبخیر آب دریا به دست می‌آید و از نمک طعام معمولی درشت‌تر ولی از نمک کوشر بسیار نرم‌تر است. این نمک کمتر از نمک طعام فراوری می‌شود و مواد معدنی خود را حفظ می‌کند. ممکن است تا ۶۰ ماده معدنی کم‌مقدار (trace minerals) در نمک دریا باشند که ریزمغذی‌های سالمی محسوب می‌شوند. نمک دریا دو نوع درشت و ریز دارد که نوع ریز آن مناسب نمکدان برای طعم‌دارکردن غذاهای سر سفره است و نوع درشت را می‌توان برای نمک‌زدن به گوشت قبل از پخت استفاده کرد. نمک دریای بسیار درشت نیز بهتر است که به‌عنوان نمک تکمیلی پس از آماده‌شدن غذا استفاده شود.

نمک دریایی مالدون:

نمک های دریایی مالدون یکی از مقرون به صرفه ترین و در عین حال با کیفیت ترین گزینه های نمک دریایی موجود در بازار است که به دلیل نداشتن هیچ گونه افزودنی، دانه های ترد و مزه خوبی دارند. از این نوع نمک بیشتر در حین پخت و پز استفاده می کنند تا در طی فرآیند پخت، حل شود.

نمک دریایی دودی مالدون:

یکی دیگر از گزینه های عالی و در عین حال مقرون به صرفه، نمک دریایی دودی مالدون است. این نمک تصفیه شده و کیفیت بالایی دارد. همچنین، دارای رنگ کاراملی و طعم دودی است که بدون غلبه بر طعم غذا چاشنی آن خواهد شد.

این نمک مانند همه نمک های دریا خالص و طبیعی است و هیچ افزودنی ندارد. گوشت ها و ماهی های کبابی را با نمک دودی دریایی میل کنید. 

نمک دریایی خاکستری یا سل گریس

نام سل گریس مربوط به نمک‌هایی است که رقیق بوده و از آن برای آشپزی استفاده می‌شود. بافت این نمک مرطوب است. می‌توانید از آن برای چاشنی گوشت و سبزیجات استفاده کنید.

نمک دریایی ازتک

ازتک نام یکی از نمک‌های است که به‌صورت کاملا ارگانیک تهیه می‌شود. مراحل تولید این نمک در چند مرحله مختلف است. ازآنجایی‌که روش تهیه آن به‌صورت طبیعی بوده، خواص خود را حفظ کرده است.

نمک خوراکی زبر

COARSE SALT دانه‌های درشتی دارد که باعث شده این نام را به خود اختصاص دهد. از نمک زبر بیشتر برای طعم دادن به غذا‌های مختلف استفاده می‌شود.

نمک خوراکی ورقه‌ای

در میان انواع نمک‌ها، مدلی نیز وجود دارد که شبیه به دانه‌های برف است. برای تهیه این نوع نمک که آن را با نام FLAKE SALT نیز می‌شناسند، آب‌شور را در ظروف مخصوص ریخته و در برابر آفتاب قرار می‌دهند تا غلیظ شود. سپس آن را کمی حرارت می‌دهند تا ورقه‌های نمک تولید شود.

نمک دریای فرانسه

FRENCH SEA SALT از آب‌های اقیانوس اطلس به دست می‌آید. البته این نمک به‌صورت تصفیه نشده بوده و املاح معدنی موجود در آب را در آن می‌بینیم. معمولا از این نوع برای طعم‌دار کردن غذا‌های مختلف استفاده می‌شود. به‌خصوص در سبزیجات پخته و گوشت‌های کبابی.

نمک دریای ایتالیا

این نمک با نام ITALIAN SEA SALT نیز در بازار شناخته می‌شود چرا که منبع استخراج آن از سواحل سیسیل است. در این نوع نمک انواع مختلفی از مواد معدنی و عناصر طبیعی وجود دارد، اما شوری آن کمتر از دیگر مدل‌هاست. برای تهیه این نوع نمک در بهار، مقادیری از آب سیسیل برداشته شده و درون سینی‌های مخصوص ریخته می‌شود. سپس با قرار دادنشان در زیر نور آفتاب، نمک‌ها استخراج و سابیده می‌شوند. این فرایند در افریقا انجام می‌شود.

سنگ نمک خوراکی (Rock salt یا halite)

سنگ نمک خوراکی شکل طبیعی نمک است.

گل نمک خوراکی (Fleur de sel)

«فلور دی سل»، به‌معنای «گل دریا»، از گران‌بهاترین نمک‌های موجود در جهان است، زیرا دستی در حوضچه‌های آب شور تولید می‌شود. گل نمک در ناحیه بریتانی (Brittany) در فرانسه با چنگک‌های چوبی مخصوص و فقط در شرایط آب‌وهوایی بسیار خوب از سطح آب‌ها جمع‌آوری می‌شود. گل نمک انتخاب بسیار خوبی است، به‌خصوص اگر با کارامل‌های آجیلی و کره‌ای همراه شود.

از این نمک در آشپزی استفاده نمی‌شود و به‌عنوان چاشنی نهایی غذا کاربرد دارد. از تکه‌های بزرگ و مسطح آن اغلب به‌عنوان نمک تکمیلی برای ایجاد مزه شور ملایم و بافتی ترد در سالادها، غذاهای کبابی و سایر غذاهایی استفاده می‌شود که در آنها بافت و جذابیت بصری اهمیت دارد.

نمک طعام یا نمک خوراکی (Table salt)

نمک طعام رایج‌ترین نوع نمک در آشپزی است. این نمک در تمام فروشگاه‌های مواد غذایی فروخته می‌شود و بیشتر مردم آن را نمک اصلی می‌دانند. البته نمک طعام چندان طبیعی نیست، زیرا فراوری می‌شود و در فرایند تصفیه هرگونه مواد معدنی کم‌مقدار (trace minerals) موجود در آن حذف و با عوامل ضدکلوخه‌شدن (anticaking agents) غنی می‌شود تا در محیط‌های مرطوب کلوخه نشود. معمولا برای بهبود سلامت عمومی به نمک طعام ید اضافه می‌شود (در دهه ۱۹۲۰ برای کمک به جلوگیری از مشکلات گسترده تیروئید و گواتر نمک خوراکی یددار شد).

نمک طعام انتخابی عالی برای طعم‌دارکردن، پخت‌وپز و کباب‌کردن است، زیرا دانه‌های ریز آن یکنواخت در آرد و سایر مواد خشک پخش و به‌راحتی در مایعات حل می‌شوند.

نمک خوراکی پولکی (Flake salt)

نمک پولکی نوعی نمک آشپزی است که چاشنی بسیار رایجی برای بسیاری از غذاهاست. برای تهیه نمک پولکی کریستال‌های نمک را به قطعات کوچک‌تر خرد و سپس آنها را ورقه‌ای می‌کنند.

بهتر است که از کریستال‌های ترد و شگفت‌انگیز نمک پولکی به‌عنوان چاشنی نهایی گوشت‌های کبابی، سبزیجات برشته و طعم‌دادن به تکه‌های نان خمیرترش آغشته به روغن زیتون استفاده کنید.

نمک صورتی هیمالیا

نمک صورتی خوراکی دستی از معدن نمک خهورا (Khewra) در اعماق کوه‌های هیمالیا در پاکستان برداشت می‌شود. رنگ صورتی نمک هیمالیا به‌دلیل وجود اکسید آهن است. این نمک تمام ۸۴ ماده معدنی طبیعی موجود در بدن انسان را در خود دارد و به‌خاطر همین مواد معدنی غنی طعمی شدیدتر یا پیچیده‌تر از نمک خوراکی معمولی دارد (از نمک طعام شورتر است).

این نمک برای هر دستوری که نیازمند مقدار کمی نمک است مانند سس‌ها و انواع مرینیت یا برای تزئین غذا عالی است. سنگ نمک هیمالیا می‌تواند گرما را ساعت‌ها در خود نگه دارد و این ویژگی آن را به سنگ پخت محبوب برای پروتئین‌های ظریفی مانند ماهی تبدیل کرده است.

نمک سیاه (Black salt)

نمک سیاه که نمک کالا (Kala Namak salt) نیز نامیده می‌شود، یکی دیگر از نمک‌های هیمالیا است. این نمک سرشار از آهن، منیزیم، کلسیم و چند عنصر کم‌مقدار دیگر است.

نمک سیاه بو و طعمی بسیار تندوتیز دارد و به‌ همین دلیل در مقادیر کم استفاده می‌شود. از این نمک در آشپزی هندی و زمانی استفاده می‌شود که طعم گوگردی خاص آن مدنظر باشد. دلیل طعم گوگردی این نمک وجود سولفات سدیم در ترکیب آن است. نمک سیاه یکی از موادی است که موجب طعم تند و خاص ادویه مخلوط چات ماسالا (chaat masala) می‌شود. این نمک طعم‌دهنده‌ای عالی است و بهتر است که در غذاهایی که طعم و عطری قوی دارند مانند کاری، غذاهای پرادویه، ترشی و سالاد استفاده شود.

نمک هاوایی (Hawaiian salt)

این نمک در دو رنگ قرمز و سیاه موجود است که نمک هاوایی سیاه یا نمک گدازه سیاه (Black Lava Salt) ترکیبی از نمک دریایی آتشفشانی و زغال فعال است، ولی نمک هاوایی قرمز یا نمک آلئا (Alaea salt) نمک دریای تصفیه‌نشده است که با خاک رس آتشفشانی قرمز ترکیب شده و سرشار از آهن است.

نمک گدازه سیاه در هاوایی و قبرس برداشت می‌شود، سپس با زغال فعال پوشانده می‌شود که به آن رنگ تیره خاصی می‌دهد. زغال چوب پاک‌سازی‌کننده‌ای عالی برای بدن است که برای گوارش نیز مفید است. این نمک را می‌توان در پایان روی غذا پاشید و از آن برای طعم‌دادن و تزئین غذا استفاده کرد.

نمک قرمز (Red Salt) شامل بیش از ۸۰ ماده معدنی و سرشار از اکسید آهن است. این نمک شوری ملایم و طعمی لطیف دارد که آن را به انتخابی عالی برای طعم‌دارکردن غذا و نگهداری گوشت و ماهی تبدیل کرده است. این نمک برای افزودن کمی رنگ به غذا عالی است، به‌ویژه وقتی که در غذایی سفیدرنگ استفاده شود.

نمک دریای سلتیک (Celtic sea salt)

این نمک که «سل گریس» (نمک خاکستری) نیز نامیده می‌شود، نوعی نمک دریاست که در سواحل فرانسه تولید می‌شود. نمک خاکستری سلتیک از بستر زیر آب دریا با چنگک جمع‌آوری می‌شود. کریستال‌های آن بزرگ و معمولا مرطوب‌اند و شوری دلپذیری دارند.

مواد معدنی این نمک متعادل‌اند و این ویژگی موجب فواید سلامتی مانند کاهش فشار خون می‌شود. این نمک بافت درشت نامنظمی دارد، بنابراین برای طعم‌دارکردن گوشت و ترشی عالی است. بهتر است که از این نمک پس از پخت غذا و به‌عنوان نمکی تکمیلی استفاده کنید، به‌ویژه در غذاهای پرادویه‌ای که در آنها نمی‌توان طعم و بافت لطیف و ملایم آن را حس کرد.

نمک خوراکی دودی (Smoked salt)

نمک دودی نمکی است که ۲ هفته روی چوب درحال‌سوختن بوده و بوی دود حاصل از سوختن چوب را به خود گرفته است.

نمک خوراکی ترشی (Pickling salt)

نمک ترشی نمکی فاقد ید، عوامل ضدکلوخه‌شدن و مواد معدنی است که ممکن است موجب تغییر رنگ ترشی شوند. با این نمک می‌توانید ترشی و شوری بی‌عیب‌ونقص و با طعمی عالی درست کنید.

نمک خوراکی آبی

نمک آبی نوعی کمیاب و بسیار خاص از نمک است که به‌دلیل رنگ آبی زیبا و ترکیبات معدنی منحصربه‌فردش معروف شده. این نمک بسیار نادر و گران‌بهاست، زیرا هر سال فقط چند تن از آن استخراج می شود. نمک آبی ایرانی از کمیاب‌ترین و قدیمی‌ترین نمک‌های موجود در جهان است که از حوضچه‌های نمک باستانی در استان سمنان استخراج می‌شود. امروزه این حوضچه‌ها که در طول بیش از ۱۰۰میلیون سال شکل گرفته‌اند، همگی تبخیر و به کریستال‌ها و سنگ‌های نمک تبدیل شده‌اند!

عامل رنگ آبی این نمک ماده معدنی سیلوینیت (Sylvinite) است. سیلوینیت از ترکیبات معدنی پتاسیم است که فقط در نمک‌های بلوری یا نمک‌های هالیت (halite salts) وجود دارد. این رنگ در طول تشکیل ساختار کریستالی نمک و به‌دلیل فشار شدید واردشده بر رسوبات نمک ایجاد می‌شود.

نمک آبی بافتی ترد و طعمی بسیار خاص دارد. به‌دلیل تطبیق‌پذیری زیاد نمک آبی، در آشپزی می‌توان از آن در بسیاری از غذاها استفاده کرد، از خوراکی‌های شیرین مانند دسر کاراملی و شکلات گرفته تا غذاهایی مانند غذاهای دریایی و گوشت‌های کبابی. بهتر است که از نمک آبی پس از پخت غذا استفاده کنید، زیرا مصرف این نمک در زمان پخت موجب ازبین‌رفتن طعم ظریف و رنگ آبی آن می‌شود. ریختن نمک آبی روی خوراکی‌های شیرین مانند دسر کاراملی ظاهری زیبا و لوکس به آنها می‌دهد.

نمک آبی حاوی انواع گوناگونی از مواد معدنی ضروری شامل سدیم، پتاسیم، منیزیم، کلسیم، آهن است. این مواد در حمایت از عملکردهای بدن نقشی حیاتی دارند. آنها برای حفظ تعادل مایعات مفیدند، می‌توانند به عملکرد بهتر اعصاب و عضلات کمک کنند و در سلامت کلی بدن نقش دارند.

نمک‌های خوراکی طعم‌دار

نمک‌های طعم‌دار ترکیبی از نمک پولکی و ادویه یا سبزی معطر خشکی هستند که برای بهبود طعم غذا استفاده می‌شوند. برای زمانی که می‌خواهید طعمی را به غذا اضافه کنید، این نمک‌ها بسیار مناسب‌اند. از این نمک‌ها می‌توان برای طعم‌دارکردن گوشت، مرغ، ماهی و سبزیجات استفاده کرد.

نمک فلور دو سل

Fleur de sel، نمکی فرانسوی بوده که معمولا آن را تنها در ماه‌هایی از سال مانند اردیبهشت تا شهریور تولید می‌کنند. این نمک دارای کریستال‌های ظریف و نازک است، به همین دلیل محیط استخراج آن باید آفتابی، خشک و همراه با نسیم ملایم باشد. وسیله‌ای که برای استخراج این نمک استفاده می‌شود، یک چنگک چوبی سنتی است. معمولا این نوع نمک جزء گران‌ترین چاشنی‌های موجود در بازار بوده و از آن می‌توان در طعم‌دار کردن غذا‌های مختلف و حتی شیرینی و همچنین به‌عنوان نمک سفره استفاده کرد. رنگ نمک فلور کمی مایل به طوسی است.

پرک نمک

flake salt نوعی از نمک است که در انگلستان (مناطق ساحلی) تهیه می‌شود. سرعت حل آن بالاتر بوده و ظاهری مانند کریستال هرمی دارد. این ویژگی باعث می‌شود که طعم دهی توسط آن به‌راحتی انجام شود. این نوع نمک، چاشنی خوبی برای غذا‌ها بعد از پخته‌شدن بوده اما نمی‌توان از آن برای پخت‌وپز استفاده کرد.

انواع نمک‎‌های صنعتی

نمک‌های صنعتی دارای درجه خلوص پایین‌تری نسبت به انواع خوراکی هستند. همچنین معمولا مقادیر بالایی از ید در آن‌ها دیده می‌شود. این نوع نمک را معمولا برای موارد صنعتی مختلف به کار می‌برند. هرکدام از انواع این نمک‌ها برای مصارف خاصی مناسب است که اشاره کوتاهی به آن‌ها کرده‌ایم:

نمک شکری: دانه‌های آن درشت و به‌اندازه شکر بوده و از آن برای سود کردن گوشت، گل حفاری، خوراک دام‌ها و صنایع مختلف استفاده می‌شود.

نمک حفاری: از این نمک برای افزایش تراکم گل‌ولای و خاک در صنعت حفاری استفاده می‌شود.

نمک جاده: برای مواقعی که برف و یخ‌بندان است، در جاده‌ها استفاده می‌شود.

نمک پودری: در تهیه غذای انواع طیور، تولید کاغذ، چرم‌سازی و … از آن استفاده می‌شود.

نمک صدفی: در صنعت دباغی، لبنیات و البته در برخی از کشور‌ها برای مصارف غذایی استفاده می‌شود.

نمک شیلاتی: همان‌طور که از نامش پیداست، عمده کاربرد آن‌ها در زمینه شیلات است.

نمکی مخصوص حمام !!!

یکی از انواع نمک‌ها که به دلیل جذابیتش آن را با عنوانی جداگانه در این مطلب معرفی کردیم، نمک اپسوم است. نام نمک حمام را نیز در میان اسامی مربوط این مدل می‌بینیم. محل استخراج اپسوم در انگلستان و در شهر اپسوم است. طعم آن تلخ بوده و مسلما کاربردی برای تهیه غذا ندارد. اما می‌توان آن را در حمام استفاده کرد. این نمک اثرات بسیاری خوبی را روی پوست شما می‌گذارد.

آیا نمک خوراکی در طب سنتی کاربردی دارد ؟

طرف‌داران طب سنتی این روز‌ها بیشتر از قبل شده‌اند. افراد زیادی از روش‌های مرسوم در این پروسه، برای پیشگیری و درمان بیماری‌های خود استفاده می‌کنند. مزاج نمک، گرم و خشک است. در طب سنتی از آن به‌عنوان یکی از مواد اصلاح‌کننده غذا یاد شده و در واقع غذا را گندزدایی می‌کند. از نظر طب سنتی استفاده از آن، فواید زیر را برای بدن دارد:

هضم غذا

ازبین‌رفتن سنگینی معده

رفع گرفتگی‌های کبد و طحال

ازبین‌بردن عفونت‌های دستگاه گوارش

مقابله با خشکی بدن

سلامت دهان و دندان

رفع التهاب گلو

کاهش حساسیت

کاهش استرس

درمان برخی از بیماری‌های پوستی

تقویت سیستم ایمنی

کاهش فشار‌های عصبی

اغلب طرف‌داران طب سنتی نمک تصفیه‌شده‌ای که همه ما درون غذا‌هایمان استفاده می‌کنیم را در دسته درمان‌های طب سنتی قرار نمی‌دهند. بلکه نمکی در مراحل درمانی مؤثر است که از معادن و کوه‌ها استخراج شده و هیچ‌گونه مواد زائدی وارد آن نشده باشد. همچنین مواردی که عنوان شد، دلیلی برای مصرف بالای نمک نیست. همه ما می‌دانیم که این کار باعث افزایش فشارخون و به دنبال آن بیماری‌های مختلف خواهد شد.

آیا نمک خوراکی مضر است ؟

مصرف زیاد هر ماده غذایی باعث، بروز مشکلات جدی در بدن خواهد شد. این موضوع در مورد نمک نیز وجود دارد. بالاترین میزانی که می‌تواند هر فرد در طول روز نمک مصرف کند، ۵ گرم است. مقدار بیشتر از آن مشکلات زیر را به دنبال دارد:

کاهش عملکرد مغز به‌خصوص در سنین بالا

تشنگی زیاد به دلیل برهم‌خوردن تعادل مایعات در بدن

ایجاد التهاب در بدن به دلیل افزایش تجمع مایعات

ایجاد سنگ کلیه به دلیل افزایش پروتئین در ادرار

مشکلات مربوط به معده به دلیل آسیبی که به مخاط معده می‌رساند

فشارخون بالا مخصوصا در سنین بالاتر

پوکی‌استخوان به دلیل جذب کلسیم و دفع آن از طریق ادرار

کدام نوع نمک خوراکی سالم ترین است ؟

انتخاب یک نوع نمک، به عنوان بهترین و سالم ترین، کار دشواری است، زیرا هر کدام از آنها ویژگی های منحصر به فرد خود را دارند با این وجود نمک های فاقد مواد افزودنی سالم تر از نمک های فرآوری شده هستند، بنابراین نمک سفره سالم ترین و بهترین انتخاب نیست و شما باید با توجه به اطلاعتی که در مورد هر کدام از نمک ها ارائه شد، نمک سالم تر را انتخاب کنید.

بر اساس برخی از ادعاها گفته می شود که نمک هیمالیا به دلیل داشتن مقدار زیادی مواد معدنی ضروری از جمله کلسیم، پتاسیم و منیزیم از سلامت بالایی برخوردار است. با این حال، ممکن است سطح این مواد معدنی موجود در نمک به اندازه کافی نباشد و تأثیرات جدی بر سلامت بدن بگذارد.

برخی از کارشناسان سلامت نمک دریا را تضمین می کنند. نمک دریایی طبیعی، دارای مواد معدنی ضروری است و می تواند به بازیابی یا حفظ سطح الکترولیت در بدن و جلوگیری از کمبود آب بدن کمک کند.

در خوردن هر نوع نمک که سدیم کلرید بعنوان عنصر اصلی آن است، زیاده روی نکنید. مصرف بیش از حد نمک خطرناک است و باعث ایجاد بیماری های قلبی، عروقی، نارسایی کلیه، پوکی استخوان و … می شود. شما می توانید سدیم کلرید را از غذاهای مختلفی بدست بیاورید. ادویه جات و گیاهان معطر نیز می توانند جایگزین مناسبی برای نمک ها باشند.