دلایل و راه های پیشگیری از کمردرد در بارداری

کمردرد در بارداری مشکلی که بسیاری از خانم ها در طول بارداری خود دچار آن میشوند.در این مطلب از پارس مگ ما قصد داریم به شما دلایل این کمردرد و راه های پیشگیری از آن را بگوییم.

در بارداری کدام قسمت کمر درد میگیرد ؟

کمر درد در بخش تحتانی کمر یعنی جایی که ستون فقرات به لگن وصل می‌شود ایجاد می‌شود. در این بخش یک مفصل به نام مفصل خاجی خاصره‌ای قرار دارد که وظیفه‌ی اتصال ستون فقرات به لگن را به عهده دارد.

وقتی به دلایل مختلف ناشی از بارداری به مفصل خاجی فشار وارد شود کمر درد در بارداری ایجاد می‌شود.

تفاوت کمردرد در بارداری و پریودی چیست ؟

کمر درد یکی از عارضه‌هایی است معمولا خیلی از خانم‌ها در زمان‌های مختلف آن را تجربه می‌کنند. دل درد و کمردرد در روزهای اول بارداری ممکن است با دردهای قاعدگی اشتباه گرفته شود و حتی موجب سردرگمی بعضی از خانم‌ها شود. با این حساب بروز کمر درد را باید به حساب بارداری بگذاریم یا به حساب قاعدگی ؟

اگر به تفاوت کمر درد باردراری و پریودی دقت کنیم متوجه می‌شیم، نشانه‌های همراه کمر درد پریودی با کمر درد بارداری تفاوت دارد. پریودی با بروز دل درد، دل پیچه شدید و کمر درد همراه است اما دل و کمر درد در بارداری با هم اتفاق نمی‌افتد. وقتی قاعدگی عقب می‌افتد و با بروز کمر درد نگران بارداری می‌شوید، علاوه بر توجه به علائم همراه کمر درد، با یک تست خانگی یعنی بی‌بی چک هم می‌توانید نگرانی خود را برطرف نمایید.

دلیل کمردرد در بارداری چیست ؟

کمر درد در بارداری یک علت واحد ندارد و مجموعه‌ای از عوامل باعث کمر درد در دوران‌های مختلف بارداری می‌شود. این عوامل دربرگیرنده‌ی تغییرات در ظاهر مادر باردار و تغییرات هورمونی و عوامل دیگر است. برطرف شدن این علت‌ها با اتمام بارداری کمردرد را هم ازبین می‌برد. دلایل بروز کمر درد در بارداری در ماه‌های مختلف بارداری به شرح زیر است.

همچنین در پارس مگ بخوانید : درمان دیابت بارداری در خانه با ۸ روش موثر

دلیل کمردرد در بارداری در سه‌ماه‌ی اول 

تغییرات هورمونی در بارداری

بارداری با ایجاد تغییر در سطح هورمون‌ها همراه است. هورمون‌ها با تغییرات در سوخت و ساز بدن و اثر بر عضلات می‌توانند باعث بروز کمر درد در اوایل بارداری شوند. بعد از بارداری چون مقادیر هورمون‌ها به حالت قبل برمی‌گردد کمر درد هم از بین می‌رود. تغییرات هورمون‌های زیر باعث بروز کمر درد در بارداری می‌شود.

هورمون پروژسترون

مقادیر پروژسترون با شروع بارداری افزایش می‌یابد. این هورمون باعث شل شدن عضلات و رباط‌های نزدیک لگن می‌شود و با تاثیر بر ثبات مفاصل باعث بروز کمر درد بارداری در هفته های اول می‌شود.

هورمون ریلکسین

هورمون ریلکسین یا هورمون آرامش  مانند هورمون استروژن و پروژسترون در سیکل‌های ماهانه ترشح می‌شود. این هورمون بعد از تخمک گذاری افزایش می‌یابد و باعث چسبیدن تخمک به دیواره‌ی رحم می‌شود. هورمون ریلکسین انقباضات رحم را در هفته‌های اول به منظور چسبیدن تخمک به دیواره‌ی رحم کم می‌کند، در‌حالی‌که نزدیک زایمان رباط و مفاصل کانال زایمان را شل می‌کند و باعث آسان شدن زایمان می‌شود.

رحم و جنین در دوران بارداری شروع به ترشح هورمون آرامش می‌کنند و تغییرات در میزان ترشح این هورمون در دوران بارداری می‌تواند بر ثبات رباط‌های ستون فقرات و مفاصل تاثیر بگذارد و باعث کمر درد در هفته اول بارداری شود.

استرس و اضطراب

مادر شدن و بارداری یک تجربه‌ی هیجان انگیز برای خانم‌ها است اما به‌دلیل شرایط خاص آن ممکن است برای خانم باردار همراه با استرس باشد. به‌خصوص در خانم‌های کم سن و کسانی که اولین تجربه‌ی بارداری را دارند شرایط کمی دشوارتر خواهد بود. معمولا این افراد به‌دلیل استرس، سفتی عضلات، کمر درد، سردرد در بارداری و خستگی در بارداری را تجربه می‌کنند.

دلیل کمردرد در بارداری در سه ماهه‌ی دوم و سوم 

بالا رفتن ماه‌های بارداری با تغییرات ظاهری در بدن مادر باردار همراه است. این تغییرات باعث فشار به ستون فقرات و کمر درد در بارداری می‌شود.

اضافه وزن در بارداری

بالارفتن وزن مادر باردار به‌دلیل افزایش حجم مایعات در بدن و وزن جنین امری طبیعی و اجتناب‌ناپذیر است. این اضافه وزن بین ۱۱ تا ۱۶ کیلو است. در این شرایط قطعا فشار مضاعفی به مهره‌های کمر وارد می‌شود و باعث کمر درد در بارداری می‌شود.

ظاهر بدن و به عقب خم شدن

بزرگ شدن شکم و افزایش وزن باعث تغییر مرکز سقل بدن به شکم می‌شود، مادر باردار با شکم برآمده برای حفظ تعادل بدن به عقب خم می‌شود و این حالت باعث ایجاد فشار بر روی مهره‌های کمر می‌شود، به این ترتیب کمر درد در بارداری ایجاد می‌شود.

عصب سیاتیک

عصب سیاتیک از لگن عبور می‌کند و فشار به آن در دوران بارداری و غیر از بارداری باعث درد شدید می‌شود. در دوران بارداری عوامل زیر باعث فشار به این عصب و بروز کمر درد می‌شود.

• اضافه وزن مادر باردار به عصب سیاتیک فشار وارد می‌کند.
• ممکن است کمر درد در بارداری ماه هشتم و نهم به‌دلیل چرخیدن جنین و فشار آورن سر جنین به عصب سیاتیک و بروز درد شدید در کمر، باسن و پاها شود.

عضلات شکم

طرفین شکم از عضلاتی تشکیل شده که به ثبات ستون فقرات کمک می‌کند. اتصال عضلات در وسط شکم است. وقتی جنین در حال رشد به این عضلات فشار وارد کند، این فشار و کشیدگی بر ستون فقرات اعمال می‌شود و باعث بروز کمر درد در بارداری می‌شود.

حالتی که زیاد شدن کشش منجر به قطع اتصال عضلات می‌شود، دیاستاز رستی نامیده می‌شود.

بیرون‌زدگی دیسک کمر

ماده‌ی ژله‌ای بین مهره‌های ستون فقرات وجود دارد و به نام دیسک شناخته می‌شود، درصورتی‌که فشاری به ستون مهره‌ها وارد شود، این ماده بیرون می‌زند و به اعصاب نخاع فشار وارد می‌کند. فشار به نخاع با ارسال پیام به مغز و احساس درد همراه خواهد بود.

کمر درد در بارداری ناشی از بیرون‌زدگی دیسک کمر در افراد زیر شایع است و بد نیست به دکتر کمردرد نیز مراجعه کنند.

• در افرادی که قبل از بارداری مشکل فتق یا بیرون زدگی دیسک کمر داشته‌اند.
• افرادی که بعد از بارداری به‌دلیل بالا رفتن وزن دچار دیسک کمر می‌شوند.
• افرادی که در دوران بارداری کار سنگین انجام می‌دهند و اجسام سنگین جا‌ به جا می‌کنند.

عفونت ادراری

عفونت ادراری در هر کدام از بخش‌های دستگاه ادراری مانند مثانه، کلیه و مجاری ادرار ایجاد می‌شود. خانم‌های باردار در ماه‌های اول بارداری به‌دلیل افزایش پروژسترون در معرض این عارضه هستند.

کمر درد در بارداری ماه چهارم به بعد ممکن است با بزرگ شدن و فشار رحم به مثانه و تخلیه نشدن کامل آن یا با رعایت نکردن بهداشت شخصی  سبب ابتلا به عفونت ادراری و دل و کمر درد در بارداری شود.

این حالت با نشانه‌های سوزش و دردناک شدن ادرار، بوی بد و ادرار تیره رنگ، حالت تهوع و استفراغ، تب، اسهال و کمر درد در بارداری ظاهر می‌شود. عفونت ادراری باعث کمر درد در بارداری می‌شود و مادر را آزار می‌دهد، علاوه بر آن عوارض خطرناکی مانند:

• زایمان زودرس
• و کم شدن وزن جنین را هم ایجاد می‌کند.

آیا کمردرد در بارداری و جنسیت جنین ارتباطی به هم دارند ؟

برآمده شدن شکم و اضافه وزن در بارداری برای تمام مادران باردار بدون این‌که به جنسیت جنین ارتباط داشته باشد اتفاق می‌افتد. ترشح هورمون ریلکسین در کنار عواملی که نام بردیم باعث فشار به عضلات و مفاصل و بروز کمر درد می‌شود.

کمر درد در بارداری نشانه پسر یا دختر بودن جنین نیست. قوی و ورزیده بودن عضلات باعث می‌شود در مقابل تغییرات و فشار مقاوم باشند، بنابراین اگر عضلات قوی داشته باشید، اوایل بارداری درد کمتری تجربه می‌کنید و این اصلا به جنسیت جنین ارتباط ندارد.

نشانه‌های خطر کمردرد در بارداری

درصورتی که کمردرد با هر کدام از نشانه‌های زیر همراه باشد باید فورا به پزشک زنان مراجعه کنید. زیرا ممکن است این موارد نشانه زایمان زودرس یا عفونت شدید باشد.

• درد شدید کمر

• دردی که بیشتر از دوماه طول بکشد

• درد همراه با خونریزی از واژن

• درد زیر دنده‌ها

• بی‌حسی پاها

• تب

درمان و پیشگیری از کمردرد در بارداری

ورزش کردن

یکی از درمان‌های موثر کمردرد در بارداری ورزش منظم و سبک است. زیرا ورزش کردن باعث تقویت عضلات و افزایش انعطاف‌پذیری آن‌ها می‌شود. پیاده‌روی و شنا جزو ورزش‌های مناسب برای خانم‌های باردار است. در صورتی که می‌خواهید با تمرینات ورزشی کمردرد بارداری را کاهش دهید، بهتر است از طب فیزیکی و توانبخشی در تهران استفاده کنید.

کمپرس گرم و سرد

یکی دیگر از درمان‌های موثر برای کاهش درد و ناراحتی کمر در دوران بارداری، استفاده از کمپرس سرد و گرم است. البته باید دقت داشته باشید گرما و سرما به ناحیه شکم وارد نشود.

ماساژ بارداری

ماساژ موجب شل شدن عضلات کمر و لگن می‌شود و تا حد زیادی درد کمر را کاهش می‌دهد.

استفاده از بالش بارداری برای درمان کمردرد در بارداری

یکی دیگر از راه‌های کاهش درد و ناراحتی کمر در دوران بارداری، استفاده از بالش بارداری است. این بالش بین پاها قرار می‌گیرد و موجب حفظ وضعیت بدنی می‌شود.

استفاده از کمربند بارداری برای درمان کمردرد در بارداری

کمربند موجب بالا نگه داشتن شکم و کاهش درد کمر می‌شود.

دقت داشته باشید ایستادن طولانی مدت یا استراحت کردن بیش از حد هم موجب بروز کمردرد می‌شود. بنابراین بهتر است خانم باردار هر یک ساعت، چند دقیقه راه برود. همچنین خانم‌های باردار باید از کفش بدون پاشنه و راحت استفاده کنند تا کمردرد نداشته باشند.

برای درمان کمردرد در بارداری تا جایی که می توانید استراحت کنید

بارداری زمان به چالش کشیدن بدن شماست. این به معنی آن نیست که باید از فعالیت های روزمره زندگی خود دور شوید و تمام طول شبانه روز را بخوابید.

منظور از استراحتی که منجر به کاهش کمر درد در دوران باداری می شود، نشستن به شیوه ای است که فشار بر روی کمر و پاها نباشد. به یاد داشته باشید که کل وزن سر، تنه و بازوها از طریق کمر به باسن و پاها منتقل می شود.

با افزایش وزن بدن و بزرگ شدن دور شکم بیش از حالت طبیعی، در حین راه رفتن یا ایستادن، به کمر فشار اضافه وارد می شود. پس استراحت کنید تا کمر دردتان کمتر شود.

برای درمان کمردرد در بارداری به پشت نخوابید

اگر چه با استراحت وضعیتتان بهتر می شود اما خوابیدن به پشت از استراحت نکردن بدتر است. وزن اضافه که در رحم ایجاد شده است، با خوابیدن به پشت، بر اثر نیروی جاذبه زمین، به کمر فشار وارد می کند.

همچنین می تواند انحنای طبیعی ستون فقرات را تغییر دهد و فشارهای بیشتر بر کمر وارد شود. بنابراین هرگز به پشت نخوابید. بهترین حالت خوابیدن برای شما خوابیدن به پهلو، با زانوهای خم است در این حالت باید یک بالش یا کوسن بین زانوهایتان قرار دهید.

البته می توانید از بالش های مخصوص دوران بارداری که به شکل عصا هستند نیز استفاده کنید.

برای درمان کمردرد در بارداری کفش مناسب بپوشید

اگر شغلتان به گونه ای است که مجبور هستید زیاد باستید یا راه بروید، باید مطمئن شوید که از کفش مناسب استفاده می کنید. در این حالت باید از پوشیدن کفش های پاشنه بلند و یا کفش هایی که کف صاف دارند اجتناب کنید.

بارداری موجب می شود راه رفتن عادی شما تغییر کرده و حرکات مفاصل، لگن و کمر نیز به طبع آن تحت تاثیر قرار گیرد. پوشیدن کفش نامناسب در این دوران باعث بدتر شدن شرایط می شود.

کفش های راحت و ساده موجب می شوند حداقل کمر درد نگیرید. از پوشیدن کفش های پاشنه بلند که قوس بیش از حدی در زیر پا ایجاد می کنند نیز، خودداری کنید. و نکته آخر در مورد کفش این است که هر کجا که امکان دارد، از پوشیدن کفش خود داری کنید و پا برهنه راه بروید.

طرز ایستادن خود را بهبود دهید

ایستادن صحیح یکی از موثر ترین راه ها برای به حداقل رساندن کمر درد در دوران بارداری است. بسیاری از زنانی که قوس کمر زیادی دارند.

در دوران بارداری سعی می کنند دولا دولا راه بروند. حتی افزایش سایز سینه ها نیز موجب می شود وضعیت ایستادن و راه رفتنمان تغییر کند.

با یک فیزیوتراپ و یا درمانگر فیزیکی صحبت کنید و از او در مورد شیوه صحیح ایستادن و راه رفتن سوال کنید. بدن شما در حال تغییر است پس عاداتتان نیز باید تغییر کند.

تغییرات ساده بدن شما در راه رفتن، ایستادن و نشستن می تواند تا حد زیادی منجر به کاهش فشار کمر و درد همراه با آن شود. پوشیدن لباس مناسب که از پهلو ها و اطراف ران حمایت کند نیز در اصلاح تغییر وضعیت شما موثر است.

بهترین حالت خوابیدن برای درمان و پیشگیری از کمردرد در بارداری

یک وضعیت خوابیدن راحت را انتخاب کنید که سلامت و ایمنی شما و فرزند شما را حفظ کند.

یک مطلب که باید همیشه در زمانی که منتظر هستید به یاد داشته باشید این است: درک این که خوابیدن و ادامه خواب ممکن است آسان نباشد! زنان معمولاً به وضعیتی عادت دارند که در آن راحت‌تر می‌خوابند اما باید آن را در دوران بارداری تغییر دهند.

زنان باردار علاوه بر حساسیت به لمس سینه‌ها، تکرر ادرار، سوزش معده، کمر درد، تنگی نفس یا بی‌خوابی ممکن است در پیدا کردن یک وضعیت خواب راحت نیز به شدت مشکل داشته باشند.

شاید خوابیدن برای آنها چالش‌برانگیزتر هم باشد: برخی وضعیت‌های خواب ممکن است برای زنان باردار و جنین در حال رشد آنها مطمئن و بی‌خطر نباشند.

برای کمک به حفظ سلامتی شما و نوزادتان و افزایش خواب در ماه‌های پیش رو از رهنمودهایی که به شما در شناسایی بهترین وضعیت خواب در دوران بارداری کمک می‌کند استفاده کنید.

خوابیدن به پشت

ممکن است شما در دوران بارداری از خوابیدن به پشت اجتناب کنید.

در حالی که در اولین سه‌ماهه بارداری این وضعی خواب بی‌خطر است اما بزرگ‌تری مشکل این طرز خوابید این است که سنگینی روزافزون شکم و رحم باعث وارد آمدن فشار بر سیاهرگ اصلی که خون را از قسمت‌های پایین بدن به سمت قلب می‌برد می‌شود؛

بنابراین ممکن است خوابیدن به پشت باعث شود که شما احساس سرگیجه پیدا کرده و در خونرسانی و تغذیه جفت و جنین در حال رشد اختلال ایجاد شود.

از مشکلات احتمالی دیگر ناشی از خوابیدن به پشت می‌توان به کمر درد، اختلالت تنفسی، مشکلات سیستم گوارش، هموروئید، کاهش فشار خون و کاهش گردش خون در بدن شما و نوزاد اشاره کرد.

خوابیدن روی شکم

پس از ماه پنجم، خوابیدن روی شکم به دلیل گسترش رحم اصلاً راحت نیست. ممکن است شما احساس کنید که روی یک هندوانه بزرگ خوابیده‌اید!

اگر شما می‌ترسید که این طرز خوابیدن باعث آسیب دیگی نوزاد شما شود، نگران نباشید. حتی در ماه نهم، دیواره رحم از نوزاد کوچک شما به خوبی محافظت می‌کند؛

به عبارت دیگر، از نظر پزشکی خوابیدن در این وضعیت باعث بروز مشکل نمی‌شود اما این راحت‌ترین وضعیت خوابیدن برای شما نخواهد بود.

خوابیدن به پهلو

هترین روش برای خوابیدن در هنگام شب، خوابیدن به پهلو به خصوص به پهلوی چپ است. در این وضعیت حداکثر خونرسانی به بدن شما و جنین در حال رشد انجام می‌شود و فشاری به کبد شما وارد نمی‌شود.

باید حتماً پاها و زانوهای خود را خم کرده و برای راحتی بیشتر، یک بالش بین پاهای خود قرار دهید. این وضعیت خوابیدن برای کلیه‌های شما نیز مفید است و به دفع مواد زائد و مایعات از بدن شما که منجر به کاهش تورم پاها، مچ پا و دستان شما خواهد شد کمک می‌کند.

برای کاهش کمر درد سعی کنید به پهلو بخوابید و یک بالش اضافی نیز زیر شکم خود قرار دهید.

نکات دیگر برای پیشگیری از کمردرد در بارداری

• اگر قصد دارید چیزی را از زمین بلند کنید، به جای خم شدن به جلو، از پاهایتان به عنوان تکیه گاه استفاده کنید.
• از پوشیدن کفش پاشنه بلند بپرهیزید.
• به پشت نخوابید.
• از جوراب شلواری استفاده کنید.
• اگر کمردردتان ادامه پیدا کرد، بهتر است با پزشک تان مشورت نمایید تا گزینه های دیگر را نیز امتحان کنید.
• قبل از مصرف هرگونه داروی مسکن نیز حتما با پزشک مشورت کنید. استامینوفن (تیلنول) برای اکثر زنان باردار ایمن است. آسپیرین و دیگر داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDS) نظیر ایبوبروفن (آدویل، موترین) یا ناپروکسن برای خانم‌های باردار توصیه نمی شوند. در برخی موارد، پزشک ممکن است از دیگر مسکن ها یا شل کننده های عضلانی ایمن استفاده کند.

چه زمان باید برای کمردرد در بارداری به پزشک مراجعه کرد ؟

کمردرد به خودی خود دلیلی برای مراجعه به پزشک نیست. اما در صورت تجربه هر یک از موارد زیر بلافاصله به پزشک مراجعه نمایید:

• درد شدید
• درد ناگهانی یا دردی که مرتبا افزایش پیدا می کند.
• دردهای کرامپی متناوب
• اختلال در دفع ادرار یا احساس گزگز در اندام ها
• در برخی موارد نادر، پوکی استخوان وابسته به بارداری، التهاب استخوان‌های ستون فقرات و یا آرتریت عفونی (التهاب مفصلی ناشی از عفونت) نیز باعث کمردرد شدید می شوند. بنابراین در صورت داشتن هر یک از این مشکلات حتما باید به پزشک مراجعه کنید.