هر آنچه در مورد سکته چشمی باید بدانید

سکته چشمی یکی از مشکلاتی است که به دلایل مختلف برای چشم رخ می دهد و تغییر شکل پیدا می کند.این بیماری عوامل بسیار زیادی دارد که در این مطلب از پارس مگ ما شما را با این عوامل آشنا خواهیم کرد.

سکته چشمی چیست ؟

سکته چشمی وضعیتی است که به‌علت اختلال جریان خون به شبکیه ایجاد می‌شود. این انسداد ممکن است ناشی از چیز جامدی مثل پلاک یا عفونتی باشد که از جای دیگری از بدن مثل قلب به شبکیه منتقل شده است (آمبولی)، ممکن است به‌سبب غلیظ‌شدن خون یا ایجاد لخته خون باشد که به آن ترومبوز می‌گویند یا به‌علت نشت مایع یا افزایش فشار درون چشم باشد که به آن گلوکوم می‌گویند. از هر صدهزار نفر ۱ یا ۲ نفر به سکته چشمی دچار می‌شوند.

همچنین در پارس مگ بخوانید : سکته گوش یا کری ناگهانی چیست و چه درمانی دارد ؟

انواع سکته چشمی

سکته چشمی با انسداد رگ خونی غذارسان در پشت چشم ایجاد می‌شود. علت سکته چشمی با توجه به مکانیسم انسداد، نوع رگ خونی درگیر و بخشی از چشم که رگ را دریافت می‌کند متفاوت است و به ۴ نوع شایع تقسیم می‌شود:

• انسداد شریان شبکیه (RAO): یک یا چند رگ‌ حمل‌کننده خون اکسیژن‌دار به شبکیه مسدود می‌شود.
• انسداد سیاهرگ شبکیه (RVO): سیاهرگ‌های کوچک دورکننده خون از شبکیه مسدود می‌شود.
• نوروپاتی ایسکمیک قدامی شریانی عصب بینایی (AION): کاهش جریان خون به عصب بینایی است که بیشتر عروق خونی متوسط تا بزرگ را درگیر می‌کند و اغلب به‌سبب اختلالی التهابی به‌نام آرتریت سلول غول‌پیکر (giant cell arteritis) است.
• نوروپاتی ایسکمیک قدامی غیرشریانی عصب بینایی (NAION): کاهش جریان خون به عصب بینایی است که معمولا عروق کوچک‌تر را درگیر می‌کند و بدون التهاب است.

علت سکته چشمی

سکته چشمی زمانی اتفاق می‌افتد که جریان خون به پشت چشم دچار اشکال می‌شود و اکسیژن به بافت نمی‌رسد. در مواردی که سکته به‌علت فقدان اکسیژن موجب مرگ سلول‌های مغزی می‌شود، ممکن است سکته چشمی موجب تخریب بافت شبکیه یا عصب بینایی شود و از انتقال پیام عصبی به مغز جلوگیری کند.

۱. انسداد عروق شبکیه

این مسئله به‌علت انسداد فیزیکی شریان و سیاهرگ شبکیه اتفاق می‌افتد. شاید انسداد شریان ناشی از لخته خون یا پلاک کوچک کلسترول باشد که دیواره رگ خونی را پاره می‌کند. انسداد سیاهرگ شاید ناشی از فشار مثل فشار شریان آرترواسکلروتیک نزدیک باشد.

انسداد ممکن است چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد و برطرف شود. اگر انسداد خود‌به‌خود برطرف نشود، شاید دائمی باشد. از طرفی انسداد عروق شبکیه به‌علت بیماری‌های قلبی‌عروقی و بیماری‌های عروق مغزی نیز رخ می‌دهد. عوامل مختلفی که ممکن است موجب انسداد عروق شبکیه شوند، عبارت‌اند از:

• بیماری کلیه؛
• قرص‌های کنترل باروری؛
• بارداری؛
• فشار خون بالا؛
• آرترواسکلروزیس؛
• سابقه سکته یا حمله ایسکمیک گذرا؛
• بیماری دریچه قلب؛
• آریتمی قلبی؛
• بیماری شریان کاروتید؛
• کلسترول بالا؛
• دیابت؛
• ترومبوفیلی.

انسداد شبکیه بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال اتفاق می‌افتد و مردان بیشتر از زنان در معرض این بیماری هستند. انسداد شبکیه در افراد جوان‌تر معمولا با اختلال لخته‌شدن خون مثل ترومبوفیلی همراه است. گلوکوم هم دیگر عامل زمینه‌ساز انسداد شبکیه است و بیشتر موجود انسداد سیاهرگ شبکیه می‌شود.

۲. نوروپاتی ایسکمیک قدامی عصب بینایی

نوروپاتی ایسکمیک قدامی عصب بینایی از عوامل سکته چشمی است. نوروپاتی شریانی بیشتر بر اثر آرتریت سلول غول‌پیکر اتفاق می‌افتد و نوروپاتی غیرشریانی معمولا ناشی از گروهی از عوامل است که به عصب بینایی آسیب می‌زنند.

– علت نوروپاتی ایسکمیک قدامی شریانی عصب بینایی

نوروپاتی ایسکمیک قدامی شریانی عصب بینایی (AION) بیشتر با آرتریت سلول غول‌پیکر اتفاق می‌افتد که به آن آرتریت تمپورال (temporal arteritis) هم می‌گویند. آرتریت سلول غول‌پیکر نوعی از التهاب عروق خونی است که بیشتر در شریان‌های اطراف سروگردن اثر می‌گذارد، اما می‌تواند تا قفسه سینه هم گسترش یابد. سایر علت‌های نادر نوروپاتی ایسکمیک قدامی شریانی عصب بینایی، لوپوس و پری‌آرتریت ندوزا (نوعی التهاب نادر عروق خونی) است.

آرتریت سلول غول‌پیکر موجب التهاب عروق متوسط تا بزرگ می‌شود که می‌تواند به عروق کوچکتر هم کشیده شود و موجب ورم و انسداد جریان خون شود. زمانیکه رگ‌های غذارسان به عصب بینایی درگیر می‌شوند، AION اتفاق می‌افتد. التهاب سلول‌های غول‌پیکر منشاء ژنتیکی و محیطی دارد. عوامل مختلفی می‌تواند در ایجاد این بیماری نقش دارند که می‌توان به عفونت باکتریایی و ویروسی شدید اشاره کرد. اختلالات التهابی مثل بیماری‌های خودایمنی هم می‌توانند در ایجاد GCA مؤثر باشند. احتمال ابتلا به آرتریت سلول غول‌پیکر در زنان بیشتر از مردان است.

نوروپاتی ایسکمیک قدامی غیرشریانی عصب بینایی

نوروپاتی ایسکمیک قدامی غیرشریانی عصب بینایی (NAION) ناشی‌ از اختلال گذرای جریان خون به عصب بینایی است که به التهاب مربوط نیست. این اختلال می‌تواند با عوامل مختلفی مثل کاهش جریان خون به عصب بینایی یا توقف آن همراه باشد. برخلاف نوروپاتی شریانی، نوروپاتی غیرشریانی اغلب رگ‌های کوچک‌تر را درگیر می‌کند.

عوامل دیگری هم ممکن است در نوروپاتی ایسکمیک قدامی غیرشریانی عصب بینایی نقش داشته باشند، از جمله:

• دیابت؛
• سیگارکشیدن؛
• فشار خون بالا؛
• کلسترول بالا؛
• مصرف داروهایی مثل مهارکننده فسفودی استراز-۵.

حداقل ۷۳درصد از افراد مبتلا به نوروپاتی ایسکمیک قدامی غیرشریانی عصب بینایی افت شبانه فشار خون دارند. علت شایع دیگر افت فشار خون و هیپوولمی، مراحل انتهایی بیماری‌های کلیوی است. افراد مبتلا به این بیماری ۳ برابر دیگران در معرض این عارضه‌اند. سایر عوامل مثل شکل دیسک نوری (ناحیه‌ای گرد در پشت چشم که شبکیه را به عصب بینایی متصل می‌کند) هم در این بیماری نقش دارند. دیسک‌های نوری معمولا دارای یک تورفتگی در مرکزند که به آن کاپ (cup) می‌گویند. کوچکی یا نبود کاپ عامل مهم نوروپاتی ایسکمیک قدامی غیرشریانی عصب بینایی است. این بیماری بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال بروز می‌کند و در سفیدپوستان شایع‌تر است.

سکته چشمی چگونه رخ می دهد ؟

هنگامی که انسداد در شریان شبکیه و وریدهای چشم وجود دارد، از رسیدن اکسیژن به شبکیه جلوگیری می کند. شبکیه در بخش پشتی چشم قرار دارد و وظیفه رمزگشایی تصاویر و ارسال سیگنال ها به مغز را دارد که به ما در تشخیص رنگ، شیء و غیره کمک می کند.

انسداد شریان شبکیه و وریدها مایع اضافی را به ناحیه شبکیه چشم نشت می کند. با آزاد شدن مایع، واکنش طبیعی بدن این است که با آن به عنوان یک مهاجم رفتار کند، بنابراین ممکن است در چشم تورم رخ دهد. تورم گردش خون را قطع کرده و از رسیدن اکسیژن به شبکیه جلوگیری می کند. به این ترتیب، سریع متوجه می شوید که بینایی شما مختل شده است.

عوامل خطر سکته چشمی

عوامل خطرناک در ایجاد سکته چشمی مانند عوامل سکته مغزی است. بر اساس آکادمی چشم پزشکی آمریکا، مردان بیشتر از زنان در معرض سکته چشمی هستند. همچنین اغلب در افراد 60 ساله رخ می دهد

موارد دیگری که احتمال انسداد شریان شبکیه را بیشتر می کند عبارتند از:

• سیگار کشیدن
• ضربه به چشم
• آسیب ناشی از درمان با اشعه
• بیماری کلیوی
• قرص های ضد بارداری
• بیماری شریان کاروتید
• ریتم غیرطبیعی قلب مانند فیبریلاسیون دهلیزی
• واسکولیت، التهاب دیواره رگ خونی
• بارداری
• سطح کلسترول بالا
• دیابت
• فشار خون بالا
• بیماری قلبی

علائم

بدن قبل از وقوع سکته چشمی سیگنال های هشدار دهنده خاصی را برای شما ارسال می کند. علائم می توانند به آرامی در طی چند روز ظاهر شوند. علامت اصلی سکته مغزی تغییر ناگهانی بینایی است. تقریبا همیشه فقط در یک چشم اتفاق می افتد و شما معمولا هیچ دردی را احساس نخواهید کرد. این علائم  اغلب به طور ناگهانی ظاهر می شود و شایع ترین آنها عبارتند از:

• تاری دید یا تحریف دید: اگر در یک یا هر دو چشم تاری دیدید و همچنان بدتر می شود، ممکن است هشدار دهنده سکته مغزی باشد.
• شناورها: اگر نقاطی را می بینید که در اطراف شناور هستند و برای مدت طولانی مستقیم به نور روشن نگاه نکرده اید، ممکن است نشان دهد سکته مغزی ممکن است رخ دهد.
• از دست دادن تمام یا بخشی از بینایی شما: اگر متوجه شدید که بینایی شما در حال کاهش است و این روند را ادامه می دهید، یا بینایی کامل را تجربه می کنید، ممکن است سکته مغزی داشته باشید.
• فشار یا درد: اگر در یک یا هر دو چشم فشار یا درد را تجربه می کنید، می تواند نشان دهنده سکته چشم باشد اما نه همیشه. بیشتر سکته های چشمی بدون وجود این علامت رخ می دهند.
• از دست دادن ناگهانی بینایی در یک چشم
• از دست دادن بینایی محیطی
• نقاط کور
• بینایی مخدوش

عوامل خطرزا

بسیاری از عوامل خطرزای سکته چشمی مشابه عوامل خطرزای دیگر سکته ها است. این موارد عبارتند از:

• فشار خون بالا (فشار خون)
• کلسترول بالا (هیپرلیپیدمی)
• ایجاد پلاک در رگ های خونی (آترواسکلروز)
• بیماری عروق کرونر
• زنده ماندن پس از سکته قبلی
• داشتن سن بالای 60 سال
• مرد بودن یا فردی که در بدو تولد مرد به دنیا آمده است

تشخیص سکته چشمی

از دست دادن ناگهانی بینایی به طور کامل یا جزئی در یک چشم یک وضعیت اورژانسی در پزشکی است. ارائه دهنده خدمات درمانی ممکن است:

• تاریخچه پزشکی فرد را بگیرد و در مورد علائم او بپرسد.
• یک معاینه کامل چشم انجام دهد. این کار شامل فوندوسکوپی (افتالموسکوپی) است، که در آن از یک نور روشن و یک افتالموسکوپ برای مشاهده چشمان استفاده می شود.
• آزمایشات آنژیوگرافی فلورسین را تجویز کند. در این نوع آزمایش از رنگ مخصوصی استفاده می شود که مسیر جریان خون در چشم را نشان می دهد.
• تست های عکاسی فوندوس رنگی تجویز کند. این آزمایش تصاویری از فوندوس، بخشی از چشم که شامل شبکیه است را ارائه می دهد.
• توموگرافی انسجام نوری تجویز کند. این آزمایش تصویربرداری رگ های خونی در شبکیه چشم را نشان می دهد.

اگر پزشک احتمال ابتلا به اختلالی مانند آرتریت سلول غول‌پیکر (آرتریت تمپورال) را بدهد، ممکن است آزمایش‌های دیگری را تجویز کند، مانند:

• سونوگرافی
• اکوکاردیوگرافی
• آزمایش خون برای بررسی نشانگرهای التهاب

چه افرادی در خطر سکته چشم هستند ؟ 

هر کسی می تواند یک سکته چشم داشته باشد, اما عوامل خاصی آن را محتمل تر می سازند. برای مثال, وقتی بزرگ تر می شوید, احتمال سکته چشم بیشتر است. این در میان مردان شایع تر از زنان است.

شرایط پزشکی مشخص نیز خطر سکته چشم را افزایش می دهد که این ها شامل:

• دیابت
• آب سیاه
• مشکلاتی که جریان خون را تحت تاثیر قرار می دهند مانند فشار خون بالا و کلسترول بالا
• بیماری های قلبی و عروقی
• باریک کردن شریان کاروتید یا سرخرگ گردنی
• بیماری های نادر خونی
• مصرف سیگار خطر انواع سکته را افزایش می دهد

روش درمان 

پس از ارزیابی اولیه، چشم پزشک برنامه درمانی را بر اساس میزان آسیب وارد شده به چشم تجویز می کند. هر چه زودتر فرد برای سکته مغزی تحت درمان قرار گیرد، شانس حفظ بینایی او بیشتر می شود. درمان ممکن است به رگ درگیر بستگی داشته باشد و درمانهای احتمالی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• تنفس دی اکسید کربن: شما برای افزایش جریان خون در شبکیه، مخلوطی از دی اکسید کربن و اکسیژن را تنفس می کنید. تنفس مخلوطی از اکسیژن و دی اکسید کربن می تواند باعث گشاد شدن عروق شبکیه و بهبود جریان خون شود.
• تجویز دارو: دارویی که لخته ای را که رگ خونی را مسدود کرده است تجزیه می کند، می تواند به درمان علائم سکته مغزی کمک کند.
• خارج کردن مایع از چشم: حذف مایع از چشم می تواند به بهبود جریان خون بهتر در شبکیه کمک کند.
• ماساژ چشم: پزشک پلک بسته شما را با انگشت ماساژ می دهد تا لخته از بین برود.
• جراحی لیزر چشم
• قطره چشم با نسخه
• انواع مختلف تزریق چشم برای رفع انسداد

جلوگیری از سکته مغزی چشم

چندین کار را می توانید انجام دهید تا خطر ابتلا به سکته چشمی را کاهش دهید. بسیاری از توصیه ها همچنین به کاهش خطر سکته چشم کمک می کند و عروق خونی را سالم نگه می دارد. نکات پیشگیری زیر را در نظر بگیرید:

• انجام تمرینات فیزیکی منظم: انجام یک تمرین فیزیکی منظم می تواند به پزشک شما کمک کند مشکلات را زود تشخیص دهد.
• ورزش منظم انجام دهید: ورزش منظم یکی از بهترین راه ها برای حفظ سلامت رگ های خونی است. سعی کنید در بیشتر روزهای هفته حداقل 30 دقیقه ورزش کنید.
• سیگار نکشید: سیگار کشیدن می تواند به رگ های خونی شما آسیب برساند و شما را در معرض خطر بیشتر بیماری های قلبی، سکته مغزی و سکته مغزی قرار دهد.
• از رژیم غذایی سالم استفاده کنید: در مورد ایجاد رژیم غذایی کم چربی اشباع و سدیم و همچنین تغذیه مطلوب با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
• مدیریت سایر شرایط بهداشتی: در صورت داشتن بیماری، مانند دیابت، با پزشک خود همکاری کنید تا برنامه درمانی برای مدیریت این بیماری تهیه کنید.

مشکلات احتمالی و عوارض بعد سکته چشمی چیست ؟

شما می توانید از سکته چشم بهبود یابید، اما ممکن است مشکلات جدی هم وجود داشته باشد:

تورم شدید و یا تورم ماکولا :

ماکولا قسمت میانی شبکیه چشم است که به وضوح بینایی کمک می کند. ورم ماکولا می تواند دید شما را مات و تار کند و یا منجر به از دست رفتن بینایی شود.

ئوواسکولاریزاسیون :

شرایطی که در آن رگ های خونی غیر عادی در شبکیه تولید می شوند. می توانند به زجاجیه نشت کرده و باعث ایجاد اختلال شوند.در موارد شدید، شبکیه چشم می تواند به طور کامل از هم جدا شود. با توجه به شکل گیری رگ های جدید، نئوواسکوالر آب سیاه، فشاری دردناک در چشم را افزایش می دهند.

سکته چشم باعث چه عارضه ای می شود ؟

نابینایی:

افراد اغلب به سکته مغزی فکر می کنند چون تاثیر عمیقی بر عملکرد موتور قربانی دارند و این کار را می کند با این حال، آیا می دانستید که به اندازه دو سوم قربانیان سکته، اختلالات بینایی را در نتیجه سکته تجربه می کنند ؟

هیچ نقص بصری بلافاصله بعد از سکته اتفاق نمی افتد، اما برخی از قربانیان متوجه تغییراتی در بیناییشان خواهند شد. خوشبختانه، مانند عملکرد موتور، آسیب های چشمی می توانند بعد از سکته نیز بهبود یابند. با کمک تمرین های چشمی ویژه، می توانید مغز خود را به کار ببندید تا به بهبود عملکرد چشم کمک کنید.

و اما درمان سکته چشم

تمرین های چشم برای کمک به بهبودی سکته:

تمرینات چشم، بخش مهمی از توان بخشی برای بیماران سکته ای با نقص بینایی هستند. آن ها به تقویت ماهیچه های چشم برای بهبود کنترل کمک می کنند تا پس از سکته به ریکاوری کمک کنند. در اینجا چند تمرین چشمی انجام می شود که می توانید در خانه انجام دهید:

بازی های کامپیوتری:

بازی های جستجوی کلمه را دانلود کنید تا به درک بصری شما کمک کنند. اینها می تواند مهارت های ردیابی بصری شما را بهبود ببخشد.

تمریناتی مناسب برای سکته چشمی

تمرینات ورزشی:

بر روی یک شی نزدیک به خود تمرکز کنید، و سپس به یک شی دورتر نگاه کنید. سعی کنید سرعت خود را بین دو شی افزایش دهید تا زمانی که بتوانید به سرعت عقب و جلو بروید.

پی گیری تمرینات:

شخصی مداد را در مقابل صورت شما، در حدود 18 اینچ از چشم شما نگه می دارد. فرد مداد را به آرامی باید حرکت دهد و شما آن را با چشم خود دنبال کنید. به یاد داشته باشید که سرتان را صاف نگه دارید و فقط چشم خود را حرکت دهید.

غلبه بر آسیب های چشمی بعد از سکته:

خوشبختانه بعد از سکته می توانید از آسیب های چشم خود رهایی یابید، اگرچه این روند ممکن است کمی طول بکشد.

برخی از قربانیان سکته به بهبود بینایی و عملکرد چشم خود پس از یک سکته دست می یابند. برخی دیگر مشکلاتی دارند که بهبود نمی یابند، اما تمرکز بر روی چشم ها می تواند به بیماران کمک کند با دید جدید خود سازگار شوند.

اگر بیمار مشکلات چشمی پس از سکته را تجربه کند، او در آزمایش زمینه دیداری قرار خواهد گرفت تا بخش بینایی مبتلا به سکته را تعیین کنند. این کار به یک تیم پزشکی کمک می کند تا در صورت امکان، یک برنامه برای بهبود دید چشم ایجاد کند.

درمان آسیبات وارده از سکته چشمی

درمان برای آسیب به حوزه بینایی شامل روش های درمانی در هر ترکیبی از این سه دسته است:

روش درمان نوری:

این روش درمانی از آینه و منشور برای کمک به موقعیت عکس به گونه ای استفاده می کند که بیمار بتواند آن ها را در خط دید خود ببیند. منشور همچنین می تواند به درک عمیق، ادراک عمق، و دیگر نقص های بصری از سکته کمک کند. 

روش درمانی حرکت چشم:

تمرکز درمانی بر روی حرکت چشم، به آموزش چشمان بیمار برای حرکت در محدوده بصری جدید او کمک می کند، در نتیجه برای بیمار خواندن و اسکن کردن اشیا در حوزه تصویری او را آسان تر می کند. این نوع درمان همچنین می تواند به تقویت و آموزش ماهیچه های چشم برای افزایش کنترل حرکت چشم کمک کند.

درمان ترمیم بصری (VRT. VRT) از نورها برای تحریک نقاط کور در حوزه بینایی بیمار استفاده می کند. پلک زدن و یا چشمک زدن می تواند به جرقه زدن نورون ها در مغز کمک کند که براثر سکته آسیب دیده اند.

نکاتی برای پیشگیری 

اگر فکر می کنید شما یا کسی که می شناسید دچار سکته چشم شده است، فورا به پزشک مراجعه کنید ، به یاد داشته باشید که همیشه نمی توانید از سکته مغزی چشم جلوگیری کنید، اما مواردی وجود دارد که می توانید برای پیشگیری از بروز سکته چشمی انجام دهید که همانطور که در ادامه این بخش از سلامت نمناک می خوانید شامل:

دیابت و قند خون خود را کنترل کنید :نظارت بر دیابت خود و حفظ کنترل روی گلوکز خون تان برای حفظ سلامت چشم ها اهمیت دارد پس برای این مورد تحت نظر پزشک خود باشید.

گلوکوم یا آب سیاه خود را درمان کنید:گلوکوم فشار چشم شما را افزایش می دهد و خطر ابتلا به سکته چشمی را افزایش می دهد.

فشار خون خود را کنترل کنید :

فشار خون بالا باعث افزایش خطر ابتلا به انواع سکته مغزی می شود و باید حتما کنترل و درمان شود ، تغییرات شیوه زندگی می تواند در این مورد تفاوت ایجاد کند پس حتما توصیه ها را جدی بگیرید.

چطور از سکته چشمی پیشگیری کنیم ؟

کلسترول خونتان را بررسی کنید :

اگر کلسترول شما بیش از حد بالا باشد، رژیم غذایی و ورزش می تواند آن را کاهش دهد.

سیگار نکشید:

سیگار کشیدن می تواند خطر ابتلا به انواع سکته ها به خصوص سکته مغزی و چشمی را افزایش دهد.